ระบบบริหารการใช้โลหิตและส่วนประกอบของโลหิต ของโรงพยาบาลรัฐและเอกชนในกรุงเทพมหานคร

Abstract

60% ของโลหิตที่ศูนย์บริการโลหิตแห่งชาติ สภากาชาดไทยจัดหาได้ ได้แจกจ่ายให้กับโรงพยาบาลรัฐและเอกชนทั่วกรุงเทพมหานคร ในรูปแบบของโลหิตครบส่วน (Whole blood) และเม็ดโลหิตแดงอัดแน่น (Packed red cells) เป็นส่วนใหญ่โรงพยาบาลเหล่านี้มีระบบบริหารการใช้โลหิต และส่วนประกอบของโลหิตอย่างไร ไม่เคยมีการศึกษามาก่อน การศึกษาครั้งนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อ ศึกษาระบบบริหารการใช้โลหิตและส่วนประกอบของโลหิต โดยสำรวจโรงพยาบาลทั่วกรุงเทพมหานครที่ขอใช้โลหิต และส่วนประกอบของโลหิตจากศูนย์ฯทั้งหมดจำนวน 104 แห่งโดยไม่มีการสุ่มตัวอย่าง การเก็บข้อมูลใช้ทั้งวิธีการสัมภาษณ์ การให้เจ้าหน้าที่งานธนาคารโลหิตของโรงพยาบาลตอบเอง และบันทึกปริมาณโลหิตที่ใช้ระหว่างวันที่ 1 ธันวาคม 2540 ถึง 31 มกราคม 2540 ผลการศึกษาพบว่าร้อยละ 13.79 ของโรงพยาบาลรัฐเท่านั้นที่มีคณะกรรมการโดยเฉพาะดูแลการใช้โลหิต ของโรงพยาบาล ในขณะที่โรงพยาบาลเอกชนไม่มี โรงพยาบาลรัฐและเอกชนต่างก็มีการบันทึกการรับ-จ่ายโลหิตใกล้เคียงกัน (ร้อยละ 80) โรงพยาบาลรัฐร้อยละ 34.48 รับบริจาคโดยทั่วไปด้วย แต่โรงพยาบาลเอกชนรับบริจาคโดยทดแทนจากญาติ (ร้อยละ 43.06) การตรวจโลหิตที่รับบริจาคเองนั้นโรงพยาบาลรัฐ (ร้อยละ 91.30) และโรงพยาบาลเอกชน (ร้อยละ 58.07) มีการตรวจคัดกรองโลหิตครบ 5 ชนิดเหมือนกับศูนย์ฯ ชนิดของโลหิตที่โรงพยาบาลรัฐใช้มาก ได้แก่ เม็ดโลหิตแดงอัดแน่น, โลหิตครบส่วนและเกร็ดโลหิตเข้มข้น (Platelet concentrates) คิดเป็นร้อยละ 30.62, 30.25 และ 15.72 ตามลำดับ ส่วนโรงพยาบาลเอกชนใช้เม็ดโลหิตแดงเข้มข้น, โลหิตครบส่วนและพลาสมาสดแช่แข็ง (Fresh frozen plasma) คิดเป็นร้อยละ 35.26,25.30 และ 23.56 ตามลำดับอัตราการรับการถ่ายโลหิตมากที่สุดในโรงพยาบาลรัฐ คือเม็ดโลหิตแดงอัดแน่น (ร้อยละ 96.45) ส่วนโรงพยาบาลเอกชนเป็นไครโอปรีซิปิเตท (ร้อยละ 97.61) อัตราการจำหน่ายทิ้งเกร็ดโลหิตเข้มข้นในโรงพยาบาลรัฐ มีถึงร้อยละ 6.20 ในขณะที่โรงพยาบาลเอกชนจำหน่ายทิ้งโลหิตครบส่วนร้อยละ 13.81 อัตราการเก็บรักษาโลหิตประเภทพลาสมาสดแช่แข็งในโรงพยาบาลรัฐในระยะ 2 เดือนเป็นจำนวน 567 หน่วย (คิดเป็นร้อยละ 17.36 จากที่มีใช้) ในขณะที่โรงพยาบาลเอกชนมี 746 หน่วย (คิดเป็นร้อยละ 33.54 จากที่มีใช้) จากการศึกษาพบว่า โรงพยาบาลรัฐและเอกชนมีความแตกต่างกันในเรื่อง ปริมาณการจัดหา, การรับการถ่าย, การจำหน่ายทิ้งและเหลือเก็บอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) และพบว่าโลหิตและส่วนประกอบของโลหิตที่ศูนย์บริการโลหิตแห่งชาติ สภากาชาดไทยแจกจ่ายให้โรงพยาบาลต่างๆ ทั่วกรุงเทพมหานครยังไม่เพียงพอต่อความต้องการใช้ ทั้งนี้อาจเป็นผลจากระบบบริหารการใช้โลหิตของโรงพยาบาลต่างๆ ในกรุงเทพมหานครทั้งของรัฐและเอกชนยังไม่ดีพอ ควรนำข้อมูลจากการศึกษาครั้งนี้ไปพัฒนาให้มีการใช้อย่างเหมาะสมทั้งประสิทธิภาพคุณภาพและความปลอดภัย