ผลกระทบของการใช้จ่ายผ่านบัตรเครดิตต่อปริมาณเงินฝาก ในธนาคารพาณิชย์

Abstract

การเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจที่สูงขึ้นในประเทศไทย ส่งผลให้เกิดเครื่องมือทางการเงินใหม่ๆ ที่เข้ามารองรับระบบการเงินที่พัฒนามากขึ้น เครื่องมือทางการเงินชนิดหนึ่งที่เข้ามามีบทบาทมากขึ้น คือการใช้จ่ายผ่านบัตรเครดิต เนื่องจากความสะดวกสบายและความปลอดภัยในการใช้จ่าย การมีวงเงินสินเชื่อที่สูง และมีระยะเวลาผ่อนชำระหนี้ประมาณ 45 วัน ทำให้ปริมาณการใช้จ่ายผ่านบัตรเครดิตเพิ่มสูงขึ้นจาก ประมาณ 452 ล้านบาทในปี ค.ศ. 1987 เพิ่มขึ้นเป็น 21,975 ล้านบาทในปี ค.ศ. 1995 ในขณะที่ปริมาณการออมภายในประเทศลดลงอย่างต่อเนื่องจากร้อยละ 16 ในปี ค.ศ. 1988 เหลือเพียงร้อยละ 9 ในปี ค.ศ. 1995 ทำให้ธนาคารแห่งประเทศไทยตระหนักถึง ผลกระทบของการใช้จ่ายผ่านบัตรเครดิต ที่อาจส่งผลให้กระตุ้นการใช้จ่ายจนก่อให้เกิดการใช้จ่ายเกินตัว ทำให้ปริมาณเงินออมภาคครัวเรือนลดลง จึงออกกฎเกณฑ์การอนุมัติบัตรที่เข้มงวดมากขึ้น รวมถึงการลดวงเงินสินเชื่อบัตรเครดิต ส่งผลให้อัตราการใช้จ่ายผ่านบัตรในช่วงปี ค.ศ. 1996-1997 ลดลงบางส่วน อย่างไรก็ตาม ผลการศึกษาของวิทยานิพนธ์พบว่า บัตรเครดิตสามารถทดแทนเงินในความหมายแคบได้ต่ำ การใช้จ่ายผ่านบัตรเครดิตมีความสัมพันธ์กับ ปริมาณเงินฝากบัญชีกระแสรายวัน ในธนาคารพาณิชย์ในทิศทางเดียวกัน คือ ผู้ถือบัตรเครดิตยังคงใช้จ่ายด้วยเช็ค ควบคู่กับการใช้จ่ายผ่านบัตรเครดิต และพบว่า การใช้จ่ายผ่านบัตรเครดิตมีความสัมพันธ์ทิศทางเดียวกับ การฝากเงินในบัญชีสะสมทรัพย์และบัญชีฝากประจำ คือ ผู้ถือบัตรเครดิตสามารถลดปริมาณการถือเงินสดในกรณีฉุกเฉิน (Precaution Demand for Money) และในช่วงระยะเวลาที่รอการชำระหนี้ ผู้ถือบัตรสามารถนำเงินไปหมุนเวียนลงทุน และสามารถโอนเงินจำนวนนี้ ไปฝากในบัญชีของธนาคารพาณิชย์ที่ให้ผลตอบแทน ดังนั้น หากผู้ควบคุมนโยบายทางการเงิน จำกัดวงเงินการใช้จ่ายผ่านบัตรเครดิตในระยะยาว อาจส่งผลกระทบให้เงินออมบางส่วนลดลง และทำให้สภาพคล่องทางการเงินในระบบเศรษฐกิจลดลง รวมทั้งจะส่งผลให้ผู้ถือบัตรเครดิตส่วนหนึ่ง กลับมาใช้จ่ายด้วยเช็คสูงขึ้น