ปัจจัยที่มีผลต่อการดำรงอยู่ของการตั้งถิ่นฐานดั้งเดิมของชุมชนปากคลองวัดประดู่ จังหวัดสมุทรสงครามและจังหวัดราชบุรี

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาประวัติศาสตร์และพัฒนาการการตั้งถิ่นฐานของชุมชนปากคลองวัดประดู่จากอดีตถึงปัจจุบัน 2) ศึกษาปัจจัยที่มีผลต่อการดำรงอยู่ของการตั้งถิ่นฐานดั้งเดิมของชุมชนปากคลองวัดประดู่ และ 3) เสนอแนะแนวทางการอนุรักษ์รูปแบบการตั้งถิ่นฐานที่มีเอกลักษณ์ของชุมชนปากคลองวัดประดู่ให้คงอยู่ต่อไป จากการศึกษาพบว่า ชุมชนปากคลองวัดประดู่มีการตั้งถิ่นฐานตามแนวแม่น้ำลำคลอง (River linear settlement) อย่างต่อเนื่องตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ทำให้ชุมชนแห่งนี้เป็นชุมชนริมน้ำที่มีเอกลักษณ์ในการตั้งถิ่นฐาน การดำรงอยู่ของการตั้งถิ่นฐานแบบดั้งเดิมของชุมชนปากคลองวัดประดู่ ประกอบด้วย สภาพแวดล้อมทางกายภาพที่มนุษย์สร้างขึ้น และสภาพทางสังคม-วัฒนธรรม ส่วนปัจจัยที่มีผลต่อการดำรงอยู่ของการตั้งถิ่นฐานแบบดั้งเดิมของชุมชนปากคลองวัดประดู่ ได้แก่ เครือข่ายลำน้ำที่ยังไม่ถูกทำลาย ขนาดและแนวเส้นทางโครงข่ายการสัญจรที่เหมาะสมกับสภาพพื้นที่ของชุมชน การถือครองที่ดินโดยคนในชุมชน การประกอบอาชีพดั้งเดิม กิจกรรมทางเศรษฐกิจเพื่อการยังชีพ ประชากรที่เป็นกลุ่มคนดั้งเดิม วิถีชีวิตชุมชนริมน้ำ ระบบสังคม และการประกอบประเพณี-พิธีกรรม รวมถึงนโยบายการพัฒนาประเทศจากภาครัฐที่ประสานสอดคล้องกัน ระหว่างหน่วยงานจากรัฐบาลกลางและหน่วยงานปกครองส่วนท้องถิ่น และกฎหมายต่างๆ โดยปัจจัยที่ส่งผลต่อการดำรงอยู่ของการตั้งถิ่นฐานดั้งเดิมของชุมชนนี้มากที่สุดคือ ลักษณะทางสังคม-วัฒนธรรม ซึ่งสอดคล้องกับแนวคิดของ “เอมอส แรพโพพอร์ต” ที่อธิบายถึงการพิจารณาลักษณะทางวัฒนธรรมเชื่อมโยงไปถึงลักษณะทางกายภาพของชุมชน ข้อเสนอแนะในการอนุรักษ์ชุมชนปากคลองวัดประดู่ ได้แก่ ส่งเสริมการรักษาเอกลักษณ์ที่มีคุณค่าของชุมชนไว้อย่างยั่งยืน โดยการมีส่วนร่วมระหว่างรัฐและประชาชนในท้องถิ่น รวมทั้งสนับสนุนการอนุรักษ์ตามแนวทางการประสานความร่วมมือระหว่างหน่วยงาน ควบคู่กับการสร้างรายได้ให้แก่ชุมชน โดยคำนึงถึงความเหมาะสมกับสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติ และทางวัฒนธรรมของชุมชนปากคลองวัดประดู่และชุมชนรอบข้าง