ผลกระทบของมาตรการเชิงจูงใจด้านราคาต่อทัศนคติและพฤติกรรมการเดินทาง : กรณีศึกษาของนิสิตจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

Abstract

การจูงใจด้านราคาค่าโดยสารของระบบขนส่งสาธารณะนับเป็นมาตรการหนึ่งของการจัดการอุปสงค์การเดินทางที่สามารถแก้ไขปัญหาการเพิ่มขึ้นของการใช้รถยนต์ส่วนบุคคลได้ในต่างประเทศ การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อทดสอบผลกระทบของมาตรการดังกล่าวต่อพฤติกรรมการเดินทางและทัศนคติเกี่ยวกับการเดินทางของกลุ่มตัวอย่างซึ่งประกอบด้วยนิสิตจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยที่สามารถเดินทางได้ด้วยรถยนต์ส่วนบุคคลและรถไฟฟ้าบีทีเอสหรือรถไฟฟ้ามหานคร รวมทั้งศึกษาความสัมพันธ์เชื่อมโยงระหว่างทัศนคติและพฤติกรรมการเดินทาง การศึกษานี้อาศัยการออกแบบการทดลองอย่างเป็นระบบโดยแบ่งกลุ่มตัวอย่างออกเป็น 3 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มควบคุม กลุ่มที่เดินทางด้วยรถไฟฟ้าโดยเสียค่าโดยสารเพียงครึ่งราคา และกลุ่มที่สามารถเดินทางด้วยรถไฟฟ้าได้โดยไม่ต้องเสียค่าโดยสาร จากผลการวิเคราะห์ทางสถิติพบว่าการดำเนินใช้มาตรการเชิงจูงใจด้านราคาค่าโดยสารส่งผลให้กลุ่มผู้ที่ปกติขับรถยนต์มามหาวิทยาลัยทุกวันหันมาใช้รถไฟฟ้าเพิ่มขึ้นทั้งในช่วงดำเนินมาตรการและติดตามผล โดยระดับของการจูงใจได้แก่ การใช้รถไฟฟ้าโดยไม่เสียค่าโดยสารและการใช้รถไฟฟ้าโดยเสียค่าโดยสารเพียงครึ่งราคามีประสิทธิภาพในการจูงใจไม่แตกต่างกัน และพบว่าหลังจากยุติการให้สิ่งจูงใจกลุ่มผู้เดินทางที่ใช้รถไฟฟ้าเพิ่มขึ้นมีการรับรู้ว่าการเดินทางไปยังสถานีรถไฟฟ้ามีความยากลำบากลดลง นอกจากนี้การศึกษาความสัมพันธ์เชื่อมโยงระหว่างทัศนคติและพฤติกรรมการเดินทางพบว่าปัจจัยที่ส่งผลทางอ้อมต่อพฤติกรรมการเดินทางผ่านความตั้งใจที่จะเดินทางโดยรถไฟฟ้าได้แก่ ทัศนคติในด้านการรับรู้ความยากง่ายในการแสดงพฤติกรรมและความคล้อยตามบรรทัดฐานทางสังคม รวมทั้งระดับการได้รับสิ่งจูงใจด้านราคาค่าโดยสาร แนวโน้มที่ได้จากการศึกษาสามารถเป็นแนวทางใช้ในการกำหนดนโยบายเพื่อให้ผู้เดินทางเดินทางด้วยระบบขนส่งสาธารณะเพิ่มขึ้นและลดการเดินทางโดยรถยนต์ส่วนบุคคลลงได้