การสื่อสารเพื่อการจัดการพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นของชุมชนมอญบ้านม่วง อ.บ้านโป่ง จ.ราชบุรี

Abstract

การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปฏิบัติการในการบริหารจัดการพิพิธภัณฑ์พื้นบ้านวัดม่วง ระดับการมีส่วนร่วมของชุมชน และปัจจัยที่ส่งผลต่อการดำรงอยู่ของพิพิธภัณฑ์ อีกทั้งเพื่อศึกษารูปแบบการสื่อสารในช่วงการดำเนินการรื้อฟื้นพิพิธภัณฑ์ ผลการวิจัยพบว่า ลักษณะการบริหารจัดการพิพิธภัณฑ์พื้นบ้านวัดม่วงแบ่งออกเป็น 3 ระยะ คือ 1) ช่วงก่อตั้ง เป็นช่วงที่กลุ่มคนต่างๆ จากทั้งภายในและภายนอกชุมชนได้มารวมกันและให้การสนับสนุนในการจัดตั้งพิพิธภัณฑ์ขึ้นมา 2) ช่วงดำเนินการ แบ่งเป็น 2 ระยะ โดยระยะแรก ในการดำเนินการชุมชนได้ทำการจัดตั้งคณะกรรมการขึ้นมาเพื่อดูแลพิพิธภัณฑ์ แต่ต่อมาในระยะหลัง ชุมชนเริ่มถอยห่างจากพิพิธภัณฑ์มากขึ้น ทำให้รูปแบบการทำงานของคณะกรรมการหายไป 3) ช่วงอบต. เข้ามาดูแล เกิดปัญหาในเรื่องการบริหารจัดการของหน่วยงานที่รับผิดชอบเดิม ทำให้ต้องโอนหน้าที่ความรับผิดชอบให้อบต. ดูแล ในส่วนของการเข้ามามีส่วนร่วมของชุมชนในการบริหารจัดการพิพิธภัณฑ์ ปรากฏรูปแบบทั้งในฐานะผู้รับสาร ผู้ร่วมผลิต / ผู้ร่วมส่งสาร และในฐานะผู้วางแผนกำหนดนโยบาย โดยปัจจัยที่ส่งผลต่อการดำรงอยู่ของพิพิธภัณฑ์ พบว่า ถึงแม้รูปแบบการบริหารจัดการจะไม่มีการทำงานในลักษณะที่เป็นทางการมากนัก แต่ก็มีปัจจัยสนับสนุนจากทั้งชุมชน (บ้าน วัด โรงเรียน) ผู้นำชุมชน และต้นทุนทางสังคมและวัฒนธรรมที่เข้มแข็ง ทำให้พิพิธภัณฑ์สามารถดำเนินการขับเคลื่อนไปได้ สำหรับรูปแบบการสื่อสารเพื่อการรื้อฟื้น พบว่า โครงการรื้อฟื้นพิพิธภัณฑ์ที่เข้ามาดำเนินการในชุมชนบ้านม่วง เป็นโครงการจากหน่วยงานภายนอกที่เข้ามาดำเนินการฟื้นฟูรูปแบบและคุณค่าของพิพิธภัณฑ์ โดยใช้การศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่นและการท่องเที่ยวเป็นเครื่องมือในการรื้อฟื้น ซึ่งรูปแบบการสื่อสารจะเน้นไปที่การจัดประชุม / อบรม และการจัดกิจกรรมต่างๆ ให้กับชุมชนในระยะเริ่มต้น เพื่อติดตั้งความรู้ความเข้าใจในการพัฒนาชุมชน โดยในส่วนของ “คนใน” ต้องสร้างกลุ่มแกนนำขึ้นมา เพื่อทำหน้าที่ในการสนับสนุนและกระตุ้นการทำงานของหน่วยงานต่างๆ ที่เกี่ยวข้องในชุมชนให้เข้ามามีส่วนร่วมในการดำเนินการรื้อฟื้นในทุกภาคส่วน