การแปลงค่ารายการทางบัญชีและงบการเงินที่เป็นเงินตราต่างประเทศ ของธุรกิจไทย

Abstract

การแปลงค่ารายการทางบัญชีที่เป็นเงินตราต่างประเทศ และงบการเงินที่เป็นเงินตราต่างประเทศ เป็นเรื่องที่อภิปรายกันอยู่เสมอ มีการปรับปรุง แก้ไข และเปลี่ยนแปลงหลักการแปลงค่าเดิมอยู่ตลอดเวลา โดยเฉพาะในประเทศสหรัฐอเมริกาเนื่องจากทั้งในสหรัฐอเมริกาเอง และประเทศต่างๆ ที่ธุรกิจในสหรัฐอเมริกาไปติดต่อทำการค้านั้น มีสภาวะทางเศรษฐกิจ สภาพทางการเมือง นโยบายของรัฐบาล ข้อจำกัดต่างๆ รวมทั้งความมั่นคงของยอดเงินตราที่เปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา ซึ่งทำให้หลักการแปลงค่ามาตรฐานการเปิดเผยที่มีอยู่เดิม ไม่เหมาะสมต่อการแสดงฐานะการเงินและผลการดำเนินของธุรกิจ สำหรับประเทศไทย ถึงแม้ว่าธุรกิจไทยจะไม่มีขนาดใหญ่โตจนกระทั่งมีการตั้งสาขา และบริษัทย่อยในต่างประเทศเป็นจำนวนมาก แต่เนื่องจากประเทศยังต้องการสินค้า วัตถุดิบ เครื่องจักร เครื่องมือ น้ำมันเชื้อเพลิง และยารักษาโรคจากต่างประเทศ ธุรกิจไทยบางแห่งก็มีการกู้เงินจากสถาบันทางการเงินในต่างประเทศนากจากนั้น สถาบันทางการเงินที่สำคัญของไทย อันได้แก่ ธนาคารพาณิชย์ ก็ได้มีการตั้งสาขาในต่างประเทศอีกด้วย จึงทำให้ธุรกิจไทยมีทั้งรายการที่เป็นเงินตราต่างประเทศและงบการเงินที่เป็นเงินตราต่างประเทศ และเนื่องจากสมาคมนักบัญชีผู้สอบบัญชีรับอนุญาตแห่งประเทศไทย ได้กำหนดในร่างแถลงการณ์ ซึ่งยังเป็นปัญหาในทางปฏิบัติจึงทำให้ธุรกิจไทยปัจจุบัน สามารถเลือกหลักการแปลงค่าต่างๆกันในอันที่จะก่อประโยชน์กับธุรกิจมากที่สุด รวมทั้งการเปิดเผยในงบการเงินอย่างไม่เพียงพอนั้น ก็ทำให้งบการเงินของธุรกิจที่อยู่ในอุตสาหกรรมเดียวกันไม่สามารถนำมาเปรียบเทียบกัน เพื่อใช้ประโยชน์ในการวิเคราะห์และการตัดสินใจได้ นอกจากนั้น อัตราแลเปลี่ยนที่ใช้ในประเทศไทยก็มีหลายอัตราด้วยกัน ซึ่งทำให้ธุรกิจเกิดความสับสนในการเลือกใช้อัตราเหล่านี้ ปัญหาใหญ่ที่ปะสบในปัจจุบันก็คือ การที่รัฐบาลประกาศลดค่าเงินบาทเมื่อเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2524 นั้น ทำให้ธุรกิจไทยซึ่งส่วนใหญ่มีภาระผูกพันที่จะต้องชำระหนี้สินที่เป็นเงินตราต่างประเทศเป็นจำนวนมาก เกิดปัญหาว่า จะบันทึกผลขาดทุนจากการแปลงค่าอันเนื่องจากการลดค่าเงินบาทอย่างไร จึงจะทำให้ผู้อ่านงบการเงินประเมินความสามารถของฝ่ายบริหารอย่างถูกต้อง ขณะเดียวกันก็จะไม่ทำให้มีการจ่ายเงินปันผลมากเกินไป ด้วยเหตุดังกล่าว จึงได้ศึกษาเบื้องหลังและวิธีการแปลงค่าต่างๆ ที่กำหนดโดนสมาคมนักบัญชีสหรัฐอเมริกา สมาคมนักบัญชียุโรปและออสเตรเลีย สมาคมนักบัญชีและผู้สอบบัญชีรับอนุญาตแห่งประเทศไทย รวมทั้งข้อกำหนดตามกฎหมายไทยที่เกี่ยวกับเรื่องนี้ นอกจากนั้นยังได้ศึกษาวิธีการปฏิบัติในการแปลงค่าของธนาคารพาณิชย์ 2 แห่ง ธุรกิจการค้าทั่วไป 2 แห่ง และธุรกิจการค้าเฉพาะ 1 แห่ง จากการศึกษาหลักการแปลงค่าที่กำหนดโดยสมาคมนักบัญชีต่างๆ รวมทั้งข้อกำหนดตามกฎหมายไทยนั้น ปรากฏว่า หลักการแปลงค่าที่กำหนดโดยแหล่งต่างๆ นี้ มีวิธีการที่แตกต่างกัน นอกจากนั้น วิธีการปฏิบัติในการแปลงค่าของธุรกิจแต่ละแห่ง ถึงแม้ว่าจะเป็นธุรกิจในอุสาหกรรมเดียวกัน แต่ก็ได้ใช้หลักแปลงค่า อัตราแลกเปลี่ยนและวิธีการยอมรับกำไรขาดทุนจากการแปลงค่าที่ต่างๆ กันอีกด้วย อีกทั้งข้อมูลที่เปิดเผยในหมายเหตุประกอบงบการเงินก็ไม่เพียงพอ และไม่ชัดเจน โดยเหตุนี้ จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีมาตรฐานการแปลงค่าที่ระบุหลักการแปลงค่าอัตราแลกเปลี่ยนที่ใช้ในการแปลงค่า วิธีการยอมรับกำไรขาดทุนจากการแปลงค่า ข้อมูลที่จำเป็นที่ต้องเปิดเผยในหมายเหตุประกอบงบการเงิน สำหรับรายการทางบัญชีที่เป็นเงินตามต่างประเทศที่เกี่ยวกับสัญญาการซื้อขายเงินตราต่างประเทศล่วงหน้าและที่ไม่เกี่ยวข้องกับสัญญาซื้อขายเงินตราต่างประเทศล่วงหน้าตลอดจนงบการเงินที่เป็นเงินตราต่างประเทศ รวมทั้งวิธีการบันทึกบัญชีสำหรับการลดค่าเงินบาท อย่างไรก็ตาม ผู้เขียนขอเสนอว่า กรมสรรพากร กระทรวงพาณิชย์ โดนสำนักงานคณะกรรมการควบคุมการประกอบวิชาชีพสอบบัญชีและสมาคมนักบัญชีและผู้สอบบัญชีรับอนุญาตแห่งประเทศไทย น่าจะมีการร่วมมือในการจัดทำมาตรฐานการแปลงค่า อัตราแลกเปลี่ยนที่ใช้ในการแปลงค่า วิธีการคำนวณกำไรขาดทุนจากการแปลงค่าเพื่อการเสียภาษี และวิธีการเปิดเผยข้อมูลในงบการเงิน และหมายเหตุประกอบงบการเงินเพื่อให้ธุรกิจต่างๆ ไม่เกิดความสับสน ขณะเดียวกัน ก็มีหลักการแปลงค่าที่สามารถนำมาปฏิบัติเป็นบรรทัดฐานเดียวกันอีกด้วย