การฟื้นฟูพระพุทธศาสนาในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น (พ.ศ.2325-2394)

Abstract

วิทยานิพนธ์เรื่องนี้มุ่งวิจัยถึงสาเหตุการฟื้นฟูพระพุทธศาสนาในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นระหว่าง พ.ศ. 2325 – 2394 และศึกษารายละเอียดของการฟื้นฟูพระพุทธศาสนาตลอดจนพิจารณาถึงอิทธิพลของพระพุทธศาสนาที่มีต่อสังคม เศรษฐกิจ และการปกครอง ในการวิเคราะห์ ได้ศึกษาถึงพื้นฐานทางสังคม และแนวความคิดที่มีผลต่อการฟื้นฟูพระพุทธศาสนาซึ่งเป็นเหตุผลของผู้นำการปรกตรอง ระดับรายได้ และอิทธิพลบางประการควบคู่กับความเชื่อและแนวความคิดของผู้นำประเทศและประชาชนทั่วไปที่มีส่วนผลักดันให้มีการฟื้นฟูพระพุทธศาสนาทั้งในด้านวัตถุและบุคคล ในด้านวัตถุ คือ การสร้างและปฏิสังขรณ์วัดซึ่งได้ทำการก่อสร้างเป็นการใหญ่ในสมัยต้นรัตนโกสินทร์ ทั้งนี้ ได้ศึกษาถึงสาเหตุที่ทำให้มีการสร้างและปฏิสังขรณ์วัดทั้งในด้านสังคมและการเมือง พิจารณาวิธีดำเนินการในการสร้างและปฏิสังขรณ์วัดด้งกล่าวซึ่งมีผลต่อสภาพสิ่งแวดล้อม และประชากรที่อยู่อาศัยภายในวัด สำหรับในด้านบุคคลคือ พระสงฆ์ได้ศึกษาถึงการอุปภชถัมภ์พระสงฆ์ของรัฐในรูปแบบต่างๆ ศึกษาสถานภาพของพระสงฆ์โดยดูจากสาเหตุการเข้ามาบวช ตลอดจนการดำเนินชีวิตและความประพฤติของพระสงฆ์ รวมตลอดถึงได้ค้นคว้ารายละเอียดเกี่ยวกับการก่อตั้งคณะสงฆ์ธรรมยุตในสมัยรัชกาลที่ 3 ซึ่งถือกันว่าเป็นการฟื้นฟูพระพุทธศาสนาครั้งสำคัญ จากการวิจัยพบวานาสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น พระพุทธศาสนาได้รับการทำนุบำรุงจากบุคคลหลายกลุ่มในสังคม แต่มีข้อน่าสังเกตว่าพระมหากษัตริย์เป็นผู้นำในการฟื้นฟูพระพุทธศาสนาจากการที่ผ่ายอาณาจักรเข้ามามีส่วนเกี่ยวข้องกับการฟื้นฟูอย่างใกล้ชิด ทำให้รูปแบบการปกครองในฝ่ายพุทธจักรบางประการคล้ายคลึงกับรูปแบบการปกครองของรัฐ อย่างไรก็ตามอาจกล่าวได้ด้วยว่า การฟื้นฟูพระพุทธศาสนาในสมัยนี้มุ่งในการสร้างและปฏิสังขรณ์วัดเป็นสำคัญ จึงทำให้เกิดวัดวาอารามเป็นจำนวนมาก ประกอบกับการที่วัดมีที่ดินและแรงงานข้าคน ทำให้วัดมีความมั่นคงทางเศรษฐกิจ ซึ่งมีผลให้สถาบันพุทธศาสนาสามารถทำหน้าที่ทางสังคมได้ดี เหตุนี้พระสงฆ์จึงมีบทบาทในฐานะเป็นที่พึ่งพิงของชาวไทยในสมัยนั้นโดยทั่วไป