ปัญหาการดำเนินงานโครงการหลวงพัฒนาต้นน้ำ กรมป่าไม้

Abstract

การดำเนินงานของโครงการหลวงพัฒนาต้นน้ำ กรมป่าไม้ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ จะช่วยแก้ไขปัญหาการทำลายทรัพยากรป่าไม้บริเวณภาคเหนือของประเทศ และพัฒนาการใช้ประโยชน์ที่ดินของประชากรในพื้นที่ให้ถูกวิธี เพื่อลดการทำลายทรัพยากรป่าไม้และเป็นการปรับปรุงรักษาดุลยภาพของสภาพแวดล้อมบริเวณบริเวณแหล่งต้นน้ำลำธาร วิทยานิพนธ์ฉบับนี้จึงมีวัตถุประสงค์ที่จะศึกษาถึงการดำเนินงานตามโครงการหลวงพัฒนาต้นน้ำ ตลอดจนทำการประเมินผลการดำเนินงานที่ผ่านมา ศึกษาปัญหาและเสนอแนะลู่ทางการแก้ปัญหา ในการดำเนินงานโครงการดังกล่าว จากการศึกษาพบว่า เพื่อให้การบรรลุวัตถุประสงค์ของการจัดตั้งโครงการหลวงพัฒนาต้นน้ำ ในอันที่จะปรับปรุงรักษาพื้นที่ป่าไม่ให้ถูกทำลายโดยชาวเขา โครงการจึงได้กำหนดลักษณะงานที่ต้องดำเนินการออกเป็น 2 ลักษณะงานหลัก คือ งานปลูกป่า และงานจัดหมู่บ้านหลวงพัฒนาชาวเขา โดยการดำเนินงานในรูปแบบของการพัฒนาแบบผสมผสานในทุกด้าน ทั้งด้านนิเวศวิทยา เศรษฐกิจ และสังคม มีการร่วมมือกับส่วนราชการ สถาบันการศึกษา ตลอดจนภาคเอกชนต่างๆ จากการดำเนินงานของโครงการนับตั้งแต่ พ.ศ.2517 จนถึง พ.ศ.2526 กล่าวได้ว่ายังไม่ประสบผลสำเร็จเท่าที่ควร ผลการดำเนินงานด้านการปลูกป่าของโครงการไม่สามารถสร้างสวนป่าทดแทนพื้นที่ป่าที่ถูกทำลายได้ทัน ด้านการพัฒนาประชากรในพื้นที่สามารถดำเนินการได้เพียงบางส่วนของประชากรเท่านั้น จากการศึกษาพอสรุปประเด็นปัญหาในการดำเนินงานของโครงการได้เป็น 2 ด้าน ดังนี้ คือ 1) ปัญหาด้านการบริหารและการพัฒนา ได้แก่ ปัญหาการขาดความสนับสนุนด้านงบประมาณและอัตรากำลัง การขาดประสิทธิภาพทางด้านการบริหารของโครงการ ปัญหาความล่าช้าเนื่องจากเป็นการดำเนินงานของภาครัฐบาล ปัญหาเกี่ยวกับประชากรที่จะทำการพัฒนาเพราะเป็นชาวเขาซึ่งมีหลายเผ่าพันธุ์ และมีความแตกต่างกันทางวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณี ศาสนา ตลอดจนภาษา และประสิทธิภาพของประชากรส่วนใหญ่ยังอยู่ในระดับต่ำ 2) ปัญหาด้านการดำเนินงาน ได้แก่ ปัญหาเกี่ยวกับข้อจำกัดของสภาพภูมิประเทศ เพราะพื้นที่ดำเนินการเป็นภูเขาสูงสลับซับซ้อน ขาดเส้นทางคมนาคมติดต่อ ปัญหาไฟป่า ปัญหาการขาดรูปแบบวิธีการในการดำเนินงานเกษตรที่สูง ปัญหาด้านการตลาดและปัญหาในการประสานงานระหว่างส่วนราชการที่เกี่ยวข้อง ถึงแม้รัฐบาลจะได้ให้การสนับสนุนด้านงบประมาณเพื่อการจัดตั้งและดำเนินงานโครงการหลวงพัฒนาต้นน้ำมาเป็นระยะเวลานานแล้วก็ตาม แต่การดำเนินงานของโครงการก็ยังไม่ประสบผลสำเร็จตามเป้าหมายเท่าที่ควร เนื่องจากมีปัญหาด้านการบริหาร การพัฒนาและการดำเนินงานดังที่ได้กล่าวมาแล้วข้างต้น ดังนั้น โครงการควรที่จะได้เร่งพิจารณาแก้ไขปัญหาโดยเฉพาะทางด้านการบริหารให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น ควรให้ความสำคัญกับระบบการจัดเก็บข้อมูลเพื่อให้ประโยชน์ในการพิจารณาวางแผน ติดตามและประเมินผลการดำเนินงาน เพื่อกำหนดแนวทางการดำเนินงานของโครงการในระยะต่อไปให้เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพโดยรัฐบาล ส่วนราชการ ตลอดจนสถาบันต่างๆ ที่เกี่ยวข้องควรสนับสนุนให้ความร่วมมืออย่างจริงจังเพื่อให้การดำเนินงานสามารถช่วยคลี่คลายสถานการณ์ป่าไม้ที่ถูกทำลายโดยชาวเขาให้ได้ผลอย่างแท้จริง