อัตราผลตอบแทนของการลงทุนทางอาชีวศึกษา

Abstract

การศึกษาทางอาชีวะได้รับการส่งเสริมสนับสนุนในด้านต่างๆ จากรัฐบาลมาโดยตลอด ตั้งแต่เริ่มพัฒนาฯ ฉบับที่ 2 เป็นต้นมา จนกระทั่งบัดนี้เป็นที่น่าสงสัยว่าจากการส่งเสริมการศึกษาด้านนี้ได้รับผลตอบแทนคุ้มกับต้นทุนที่เสียไปหรือไม่ และสมควรที่จะได้รับการสนับสนุนหรือปรังปรุงเปลี่ยนแปลงด้านใดบ้าง การวิเคราะห์อัตราผลตอบแทนของการลงทุนทางอาชีวศึกษาในครั้งนี้ จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อที่จะประเมินคุณค่าการศึกษาอาชีวะระดับ ปวช. ในแต่ละสาขาว่า ในปัจจุบันอัตราผลตอบแทนของการศึกษาแต่ละสาขา โครงสร้างด้านต้นทุน ตลอดจนผลตอบแทนอยู่ในภาวะเช่นไร โดยพิจารณาทั้งในแง่สังคมและส่วนบุคคล การศึกษาเลือกศึกษาสาขาช่างอุตสาหกรรม และสาขาพณิชยกรรม โดยสุ่มตัวอย่างจากบรรดาผู้สำเร็จจากสถานศึกษาที่เป็นของรัฐบาล คือ สาขาพณิชยกรรม สุ่มตัวอย่างจาก วิทยาเขตพณิชยการพระนคร สาขาช่างอุตสาหกรรม สุ่มตัวอย่างจากวิทยาเขตอุเทนถวาย และวิทยาลัยช่างกลปทุมวันจำนวนตัวอย่างสุ่มทั้งสิ้น 445 ตัวอย่าง การวิเคราะห์โครงการศึกษาด้านอาชีวะในครั้งนี้ อาศัยเทคนิคการวิเคราะห์ถึงผลได้ผลเสีย (cost – benefit analysis) โดยคำนวณออกมาในรูปของอัตราผลตอบแทนภายใน ซึ่งมีลำดับขั้นตอนในการศึกษาดังนี้ คือ 1) ศึกษาทางด้านผลตอบแทน (benefit) จัดอยู่ในรูปของรายได้บวกกับผลประโยชน์พิเศษที่เป็นตัวเงิน ผลตอบแทนของการศึกษาอาชีวะระดับ ปวช. หมายถึง ส่วนแตกต่างของรายได้ระหว่างผู้สำเร็จ ปวช. กับชั้น ม.ศ. 3 แต่เนื่องจากรายได้ที่บุคคลได้รับนั้นเป็นผลมาจากอิทธิพลของปัจจัยหลายๆ อย่างรวมกัน จึงต้องขจัดอิทธิพลของปัจจัยอื่นๆ ให้เหลือเฉพาะส่วนของรายได้ที่เป็นอิทธิพลของการศึกษาแต่เพียงอย่างเดียว โดยการสร้างสมการถดถอยของรายได้ของผู้สำเร็จ ปวช. แต่ละสาขาขึ้นมา พบว่า กระแสรายได้ของผู้สำเร็จจากช่างกลมีค่าอยู่ในระดับสูงสุด ส่วนสมการถดถอยของรายได้ของผู้ที่สำเร็จจากช่างก่อสร้างอุเทนถวาย อยู่ในรูปของสมการเชิงเส้นตรง ซึ่งแสดงให้เห็นว่า เมื่ออายุเพิ่มขึ้น รายได้จะเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ จนสิ้นสุดอายุการทำงาน ในบรรดาผู้ที่สำเร็จการศึกษาแล้วนั้นปรากฏว่า ต้องใช้เวลาหางานทำโดยเฉลี่ยแล้ว 3.1 เดือน เพื่อให้ผลตอบแทนที่วัดได้มีค่าใกล้เคียงความจริงมากที่สุด จึงมีการปรับปรุงรายได้ที่ผู้สำเร็จได้รับในปีแรกด้วยตัวเลขดังกล่าว 2) ศึกษาทางด้านต้นทุน (cost) หมายถึง ต้นทุนต่อหน่วยทั้งที่เป็นต้นทุนทางตรง (direct cost) และต้นทุนทางอ้อม (indirect cost) โดยพิจารณาแยกเป็นต้นทุนทางสังคมและต้นทุนส่วนบุคคล องค์ประกอบของต้นทุนทางตรงในแง่สังคม แบ่งออกเป็น 2 ส่วนใหญ่ๆ คือ ต้นทุนดำเนินการและต้นทุนทรัพย์สิน ซึ่งช่างกลปทุมวันมีต้นทุนค่าใช้จ่ายด้านนี้สูงที่สุดถึง 5531 บาทต่อปี ช่างก่อสร้างอุเทนถวาย 5062 บาท และพณิชยการพระนคร น้อยที่สุด คือ 2552 บาท ต้นทุนที่แตกต่างกันนี้เนื่องมาจากลักษณะเนื้อหาของวิชาในหลักสูตรที่ต้องใช้อุปกรณ์ เครื่องมือ เครื่องจักร ประกอบการศึกษาที่แตกต่างกัน และเมื่อพิจารณาต้นทุนส่วนบุคคล ซึ่งประกอบด้วย ค่าใช้จ่ายเพื่อเป็นค่าเล่าเรียนและค่าใช้จ่ายส่วนตัว ช่างกลปทุมวันมีต้นทุนด้านนี้ต่ำสุด คือ เพียงแค่ 2022 บาทเท่านั้น ของช่างก่อสร้างอุเทนถวายสูงถึง 2632 บาท และพณิชยการพระนคร 2479 บาท สรุปแล้ว ต้นทุนส่วนบุคคลของการเรียนอาชีวะ ประมาณ 2290 บาทต่อคนต่อปี เนื่องจากการศึกษาในระดับใดๆ นั้น มักมีผู้สอบตกหรือลาออกในสัดส่วนไม่น้อย จึงต้องคำนึงถึงส่วนนี้ด้วย โดยการนำเปอร์เซ็นต์ของผู้ลาออกและจำนวนปีโดยเฉลี่ยที่ใช้เรียนจนสำเร็จ มาปรับปรุงต้นทุนทางตรงทั้งในแง่สังคมและส่วนบุคคล สำหรับต้นทุนทางอ้อมซึ่งหมายถึงค่าเสียโอกาสนั้น หาจากรายได้ของผู้จบ ม.ศ. 3 แล้วไม่ได้เรียนต่อ จากผลงานที่ Blaug ทำไว้เมื่อปี 2513 แล้วปรับด้วยดัชนีราคา 3) คำนวณอัตราผลตอบแทน (rate of return) สำหรับการศึกษาในครั้งนี้ เพื่อหลีกเลี่ยงการกำหนดอัตราดอกเบี้ยที่เหมาะสม จึงใช้วิธีคำนวณหาอัตราผลตอบแทนภายใน และในการคำนวณอัตราผลตอบแทนในแง่มุมสังคม ซึ่งแสดงถึงประสิทธิภาพในการจัดสรรทรัพยากรทางสังคม ใช้รายได้ก่อนเสียภาษีเทียบกับต้นทุนของสังคม บวกกับต้นทุนรวมบุคคล ซึ่งไม่รวมค่าเล่าเรียน ผลปรากฏว่า ช่างกล-ปทุมวันให้อัตราผลตอบแทนของการศึกษาสูงที่สุดถึง 8.39% ในขณะที่ช่างก่อสร้างอุเทนถวาย และพณิชยการพระนคร มีอัตราเป็น 4.75% และ 6.77% ตามลำดับ แต่เมื่อเปรียบเทียบผลตอบแทนของสาขาช่างกับสาขาพณิชยกรรมแล้ว พบว่า มีอัตราเท่าๆ กัน คือ 6% สำหรับอัตราผลตอบแทนในแง่ส่วนบุคคล ซึ่งเป็นเครื่องชี้ให้เห็นถึงอุป-สงค์ต่อการศึกษานั้น พณิชยการพระนครมีอัตราผลตอบแทนเป็น 9.67% ช่างก่อสร้างอุเทนถวาย 9.38% และสำหรับช่างกลปทุมวัน สูงถึง 12.75% สรุปแล้วการเรียนอาชีวะในระดับ ปวช. ให้อัตราผลตอบแทนโดยเฉลี่ย 9.59% จะเห็นอัตราผลตอบแทนของการลงทุนทางอาชีวศึกษาในระดับ ปวช. นี้ค่อนข้างจะต่ำ แต่ถึงอย่างไรก็ตาม การวิเคราะห์นี้ไม่ได้รวมผลตอบแทนที่ไม่เป็นตัวเงิน ซึ่งผลตอบแทนต่างๆ เหล่านั้น มีความสำคัญอย่างมากต่อความเจริญและการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศ