การศึกษาเชิงประวัติศาสตร์เกี่ยวกับกิจการป่าไม้ทางภาคเหนือของไทย ตั้งแต่ พ.ศ. 2439 ถึง พ.ศ. 2475

Abstract

เป็นที่ทราบโดยทั่วกันแล้วว่าป่าไม้มีความสำคัญต่อการดำรงชีวิตของมนุษย์ทั้งโดยทางตรงและทางอ้อม จนถึงขนาดมีผู้กล่าวว่า “มนุษย์ไม่สามารถมีชีวิตอยู่ได้โดยปราศจากต้นไม้” ดังนั้นการศึกษาเรื่องราวของกิจการป่าไม้ไทยในระยะแรกเริ่มนับตั้งแต่มีการจัดตั้งกรมป่าไม้ จนกระทั่งถึงระยะเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงเป็นแนวทางหนึ่งที่จะทำให้เข้าใจถึงสาเหตุแห่งการจัดตั้งกรมป่าไม้ ตลอดจนทราบแนวทางการดำเนินงานของรัฐบาลในด้านการป่าไม้ในระยะต่อมา ซึ่งจะส่งผลสะท้อนมายังการดำเนินงานของกรมป่าไม้ในปัจจุบันได้เป็นอย่างดี วิทยานิพนธ์เรื่องนี้ได้วางแนวทางการวิจัย โดยแบ่งสาระสำคัญของเรื่องออกเป็น 5 บท พร้อมกับบทสรุปส่งท้ายอีก 1 บท ทั้งนี้อาจจำแนกเรื่องราวแต่ละบทได้ดังต่อไปนี้คือ บทที่ 1 เป็นการกล่าวถึงสภาพกิจการป่าไม้ทางภาคเหนือของไทยโดยสังเขป ตั้งแต่ก่อนจัดตั้งกรมป่าไม้ จนกระทั่งได้กรมป่าไม้ขึ้นดำเนินการเรื่อยมาจนถึงสมัยการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 อาจจะกล่าวได้ว่า บทแรกนี้เป็นการปูพื้นฐานให้เห็นวิวัฒนาการของกิจการป่าไม้ไทย ในลักษณะทั่วไปอย่างคร่าว ๆ นั่นเอง บทที่ 2 เป็นเรื่องที่แสดงให้เห็นถึงปัญหาที่นำไปสู่การจัดตั้งกรมป่าไม้ นั่นคือ ปัญหาการเมืองระหว่างประเทศ ปัญหาการปกครองภายในหัวเมืองเหนือและปัญหาด้านเศรษฐกิจ จนกระทั่งรัฐบาลสามารถเข้าควบคุมกิจการป่าไม้และจัดตั้งกรมป่าไม้ขึ้น ซึ่งอาจจะกล่าวได้ว่าปัญหาต่างๆ เหล่านี้เป็นเหตุปัจจัยอันสำคัญซึ่งเป็นเครื่องกำหนดนโยบายการป่าไม้ของประเทศไทยในขณะนั้น บทที่ 3 เป็นการชี้ให้เห็นถึงแนวนโยบายของรัฐที่มีต่อกิจการป่าไม้ทางภาคเหนือ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2439-2475 โดยพิจารณาในด้านต่าง ๆ ได้แก่ นโยบายที่เกี่ยวกับผลประโยชน์เรื่องป่าไม้ของเจ้าผู้ครองนครในมณฑลพายัพ หลัง พ.ศ. 2439 นโยบายด้านการบริหาร นโยบายด้านการบริหาร นโยบายการทำไม้สักเองโดยรัฐบาล นโยบายการบำรุงป่าไม้ นโยบายการปรับปรุงกฎหมาย และนโยบายการให้สัมปทานทำป่าไม้ เป็นต้น อาจจะกล่าวได้ว่า ในบทนี้เป็นการศึกษาเพื่อดูแนวโน้มของนโยบายรัฐบาลเกี่ยวกับกิจการด้านป่าไม้ในแต่ละด้านอย่างละเอียด บทที่ 4 เป็นการศึกษาถึงบทบาทของการดำเนินงานของบริษัทป่าไม้ต่างชาติใหญ่ๆ ที่มีทุนในการทำป่าไม้มาก รวมตลอดไปจนถึงศึกษาบทบาทของรัฐบาลไทยที่มีต่อการดำเนินของบริษัทเหล่านั้น บทที่ 5 เป็นการศึกษาถึงผลสืบเนื่องที่ได้จากการทำป่าไม้ โดยจะกล่าวถึงผลประโยชน์ที่มีต่อประเทศชาติ รวมทั้งผลผลิตที่ได้ ซึ่งหมายความถึงการนำไม้มาใช้ภายในประเทศ และการส่งออกไปจำหน่ายยังต่างประเทศ บทสรุป เป็นการกล่าวสรุปถึงนโยบายของรัฐบาลที่มีต่อกิจการป่าไม้ในช่วงระยะเวลาก่อนตั้งกรมป่าไม้ว่ายังไม่มีระเบียบแบบแผนที่แน่นอน ต่อมาเมื่อได้พิจารณาเห็นความจำเป็นในการมีสถาบันเขาควบคุมกิจการป่าไม้ รัฐบาลก็จัดตั้ง กรมป่าไม้ขึ้นในปี พ.ศ. 2439 และหลังจากนั้นก็ได้พยายามหามาตรการต่างๆเข้าควบคุมกิจการป่าไม้ให้เป็นระเบียบ ถึงแม้จะประสบปัญหาหลายประการแต่รัฐบาลก็หาทางแก้ไขด้วยความสุขุมรอบคอบด้วยดีตลอดมา ดังจะเห็นได้จากการแก้ไขปัญหาการให้สัมปทาน การทำไม้แก่บริษัทป่าไม้ชาวต่างชาติ ซึ่งรัฐบาลได้ดำเนินนโยบายที่ให้ความเป็นธรรมแก่ทุกฝ่าย ทั้งนี้โดยคำนึงถึงผลประโยชน์ที่มีต่อประเทศชาติมากที่สุด นอกจากนั้นปัญหาบางประการ เช่น การลักลอบตัดไม้ทำลายป่า รัฐบาลได้เข้าดำเนินการแก้ไขด้วยการออกกฎหมายป้องกันและควบคุมการตัดไม้ แต่เนื่องจากในขณะนั้นรัฐบาลประสบอุปสรรคในการปฏิบัติงานเพื่อให้เป็นไปตามกฎหมายหลายประการ เช่น เจ้าพนักงานป่าไม้มีจำนวนน้อย การขาดการประสานงานกับหน่วยราชการต่าง ๆ เป็นต้น อย่างไรก็ตามปัญหาดังกล่าวก็ยังคงมีอยู่ต่อมาแม้จนกระทั่งถึงปัจจุบัน ด้วยเหตุนี้จึงอาจจะกล่าวได้ว่า การศึกษาเชิงประวัติศาสตร์เกี่ยวกับกิจการป่าไม้ทางภาคเหนือของไทยตั้งแต่ พ.ศ. 2439 ถึง พ.ศ. 2475 นอกจากจะเป็นประโยชน์ทางด้านการศึกษาประวัติศาสตร์ของกิจการป่าไม้โดยตรงที่มีผลสะท้อนมาถึงปัจจุบันแล้ว ยังเป็นการย้ำให้เห็นถึงความสำคัญของกรมป่าไม้ซึ่งเป็นทรัพยากรอันสำคัญยิ่งของประเทศชาติอีกด้วย