การศึกษาเปรียบเทียบทรรศนะเรื่องกรรมในพุทธปรัชญากับปรัชญาเชน

Abstract

จุดมุ่งหมายในการวิจัยครั้งนี้เพื่อศึกษาเปรียบเทียบทรรศนะเรื่องกรรมในพุทธปรัชญากับปรัชญาเชน ซึ่งเป็นปรัชญาอินเดียสายนาสติกะที่ไม่ยอมรับความถูกต้องและความศักดิ์สิทธิ์ของคัมภีร์พระเวท และต่างก็เป็นปรัชญาอเทวนิยมคือไม่เชื่อในพระเป็นเจ้าปรัชญาทั้งสองระบบนี้มีความเชื่อในหลักกรรมซึ่งเกี่ยวโยงไปถึงเรื่องเกิดใหม่ โดยมีความเชื่อคล้ายกันว่า กรรมมีบทบาทสำคัญในการกำหนดสภาพชีวิตของมนุษย์ที่ท่องเที่ยวเวียนว่าตายเกิดอยู่ในสังสารวัฏ มนุษย์จะเป็นอะไร อย่างไร จะประสบสุขทุกข์ในชีวิตอย่างไรขึ้นอยู่กับกรรมที่เขาเคยกระทำไว้ในอดีต และที่กำลังกระทำอยู่ในปัจจุบัน ส่วนในอนาคตบุคคลจะมีสภาพชีวิตเป็นอย่างไรก็ขึ้นอยู่กับการกระทำของเขาในอดีตและในปัจจุบันรวมกัน ฉะนั้นตามทรรศนะของพุทธปรัชญาและปรัชญาเชน มนุษย์จึงเป็นผู้กำหนดวิถีและสภาพชีวิตของตนด้วยการกระทำของตนเอง การวิจัยทำให้ได้ทราบต่อไปว่า พุทธปรัชญากับปรัชญาเชนแม้จะเชื่อในเรื่องกรรมเหมือนกัน แต่ก็เน้นเรื่องกรรมต่างกัน คือ ในกรรม 3 อย่างที่แบ่งตามช่องทางแห่งการกระทำ อันได้แก่ กายกรรม วจีกรรม และมโนกรรม นั้น พุทธปรัชญาเน้นมโนกรรมว่ามีบทบาทมากที่สุดในเรื่องความหนักเบาของกรรม กายกรรมและวจีกรรมจะเป็นกรรมไม่ได้ถ้าไม่มีมโนกรรม คือเจตนาเข้าไปประกอบด้วย ส่วนปรัชญาเชนกลับเน้นกายกรรมว่าสำคัญที่สุด และให้ผลรุนแรงมากกว่ากรรมที่ทำทางวาจาและใจ จากการศึกษาเปรียบเทียบทำให้พบว่า ปรัชญาเชนได้แบ่งกรรมออกเป็นประเภทย่อย ๆ มากมายเช่นเดียวพุทธปรัชญา แต่การเปรียบเทียบกรรมชนิดต่าง ๆ ของเชนกับกรรมชนิดต่าง ๆ ของพุทธปรัชญาเป็นสิ่งที่กระทำได้ยากอย่างยิ่ง เพราะต้องอาศัยความเข้าใจอย่างลึกซึ้งในหลักคำสอนเรื่องกรรมของทั้งสองระบบ ซึ่งการจะมีความเข้าใจดังกล่าวนี้อาจต้องใช้เวลาศึกษาตลอดชีวิต ฉะนั้นการเปรียบเทียบที่พยายามกระทำในงานวิจัยเรื่องนี้จึงเป็นการเปรียบเทียบเท่าที่มองเห็นว่าพอจะเปรียบเทียบกันได้แต่การเปรียบเทียบกรรมชนิดต่าง ๆ ของปรัชญาเชนกับพุทธปรัชญาเท่าที่ได้กระทำก็เพียงชี้ให้เห็นความคล้ายกันในลักษณะใหญ่ ๆเท่านั้น เช่นเปรียบเทียบพหุลกรรมของพุทธปรัชญากับเวทนียกรรมและโมหณียกรรมของปรัชญาเชน ชนกกรรมของพุทธปรัชญา กับโคตรกรรม ของปรัชญาเชน อุปฆาตกรรมของพุทธปรัชญา กับอันตริยกรรมของปรัชญาเชน เป็นต้น การวิจัยทำให้พบลักษณะแห่งความแตกต่างที่สำคัญอีกอย่างหนึ่งเกี่ยวกับหลักคำสอนเรื่องกรรมของพุทธปรัชญากับปรัชญาเชน นั่นก็คือ กรรมในพุทธปรัชญามีลักษณะเป็นพลังงานแฝงที่แฝงอยู่กับตัวผู้กระทำ ถ้าหากยังไม่สามารถให้ผลในทันทีทันใดก็จะคอยให้ผลเมื่อสบโอกาสจนกว่าจะให้ผลเสร็จแล้วหรือหมดโอกาสให้ผลจึงจะสลายไป ส่วนกรรมตามทรรศนะของเชนนั้นมีลักษณะเป็นสสาร นั่นคือ เมื่อผู้กระทำได้กระทำกรรมลงไปแล้ว กรรมจะมีสภาพเป็นอณู หรืออนุภาคเล็ก ๆ แล้วถูกกิเลสที่เรียกว่า กษายะดึงดูดให้ซึมซาบเข้าไปเกาะติดอยู่ที่ชีวะ ทำให้ชีวะเศร้าหมองอันเป็นสาเหตุให้ชีวะต้องติดข้องเวียนว่ายตายเกิดอยู่ในสังสารวัฏ เมื่อใดสามารถขจัดอนุภาคของกรรมให้หลุดออกไปได้หมด เมื่อนั้นชีวะจึงจะเข้าถึงความหลุดพ้นหรือโมกษะตลอดไป นอกจากได้เปรียบเทียบทรรศนะเรื่องกรรมแล้ว ผู้วิจัยได้เปรียบเทียบเรื่องความหลุดพ้นของเชนกับพุทธปรัชญาในขอบเขตจำกัดด้วย เพราะปัญหาเรื่องความหลุดพ้นเกี่ยวข้องกับปัญหาเรื่องกรรมด้วย จากการเปรียบเทียบทรรศนะเรื่องกรรมระหว่างพุทธปรัชญากับปรัชญาเชนที่ได้ทำแล้วส่วนหนึ่งในงานวิจัยนี้ ผู้วิจัยเห็นว่า ยังมีเรื่องที่ควรศึกษาเปรียบเทียบระหว่างปรัชญาทั้งสองระบบนี้อีกมาก เช่นเรื่องความหลุดพ้นที่ควรจะได้เจาะจงศึกษาโดยเฉพาะเรื่องหลักจริยธรรมของทั้งสองระบบ เป็นต้น