การศึกษาโครงการพัฒนาองค์การ ของกรุงเทพมหานคร

Abstract

กรุงเทพมหานครเป็นหน่วยงานหนึ่งที่ได้พยายามใช้เทคนิควิธีการของการพัฒนาองค์การเพื่อปรับปรุงองค์การให้มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้นมาเป็นเวลาถึง 7 ปี แต่ก็ยังไม่สามารถที่จะดำเนินการให้เป็นผลสำเร็จได้ด้วยดี เนื่องจากมีอุปสรรคและปัญหาหลายประการ ซึ่งปัญหาเหล่านั้นเป็นทั้งปัญหาของกรุงเทพมหานครอันเกี่ยวกับโครงสร้างและนโยบายของผู้บริหาร และปัญหาของงานพัฒนาองค์การเอง วิทยานิพนธ์ฉบับนี้จึงมีวัตถุประสงค์ที่จะศึกษาถึงเทคนิคและวิธีการที่กรุงเทพมหานครใช้ เพื่อนำมาเปรียบเทียบกับทฤษฎีและหลักการพัฒนาองค์การของนักปฏิบัติการที่มีชื่อเสียงทั้งหลาย อันจะทำให้เห็นถึงอุปสรรค ปัญหา และข้อบกพร่องต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นและเป็นแนวทางในการปรับปรุงแก้ไขวิธีการดำเนินการพัฒนาองค์การให้มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น แต่เนื่องจากกรุงเทพมหานครมีการแบ่งส่วนราชการและกำหนดอำนาจหน้าที่ของส่วนราชการเพื่อการปฏิบัติงานออกเป็นหลายสำนัก หลายเขตและหลายกอง อีกทั้งในแต่ละส่วนราชการก็ยังมีการแบ่งงานออกไปตามลักษณะงานเป็นหน่วยย่อยออกมากมาย ดังนั้น การศึกษาถึงการดำเนินการพัฒนาองค์การของกรุงเทพมหานครจึงได้จำกัดขอบเขตการศึกษาเป็นเพียงเฉพาะกรณี โดยเลือกศึกษาเฉพาะโครงการพัฒนาองค์การของสำนักการศึกษา โครงการพัฒนาองค์การของเขตป้อมปราบศัตรูพ่าย และโครงการพัฒนาองค์การของกองควบคุมอาคาร สำนักการโยธาเท่านั้น จากการศึกษา ปรากฏว่าการพัฒนาองค์การของกรุงเทพมหานครในแต่ละโครงการมีข้อบกพร่องแตกต่างกันไป อันเป็นผลให้การพัฒนาองค์การไม่สามารถจะดำเนินไปอย่างเป็นระบบที่สมบูรณ์ทั่วทั้งองค์การได้ ปัญหาและข้อบกพร่องต่าง ๆ เหล่านั้นสามารถแยกพิจารณาได้เป็น 2 ลักษณะคือ ลักษณะปัญหาที่เกิดขึ้นอันเนื่องมาจากโครงสร้างและข้อจำกัดของกรุงเทพมหานคร คือการมีงบประมาณจำกัด การที่เจ้าหน้าที่ขาดความรู้ความสามารถในการพัฒนาองค์การ ความเคยชินในการทำงานตามระบบราชการของข้าราชการในกรุงเทพมหานคร การไม่ยอมรับและให้ความร่วมมือของผู้บริหารระดับสูงอย่างเต็มที่ในการดำเนินการ อันอาจเนื่องมาจากการไม่มีความรู้และความเข้าใจถึงความจำเป็นในการที่จะต้องมีการพัฒนาองค์การอย่างเพียงพอก็เป็นได้ ประการสำคัญคือ การเปลี่ยนแปลงคณะผู้บริหารของกรุงเทพมหานครบ่อยครั้งก็เป็นอีกสาเหตุหนึ่งที่ทำให้งานพัฒนาองค์การต้องเปลี่ยนแปลงตามไปด้วยขึ้นกับนโยบายของแต่ละคณะบริหารที่มีต่อการพัฒนาองค์การ ส่วนลักษณะปัญหาอีกประการนั้นเกิดขึ้นเนื่องจากการดำเนินการของงานพัฒนาองค์การเอง คือ ลักษณะงานพัฒนาองค์การของกรุงเทพมหานครนั้นมักจะใช้วิธีการฝึกอบรมเป็นเครื่องมือในการแก้ปัญหาและพัฒนาองค์การแต่เพียงประการเดียว ซึ่งตามหลักการแล้ววิธีการฝึกอบรมนั้นอาจไม่สามารถแก้ปัญหาทุกปัญหาที่เกิดขึ้นได้ทั้งหมด และโครงการที่ทำอยู่ก็เป็นเพียงโครงการเล็ก ๆ เฉพาะหน่วยงานที่สนใจเท่านั้นโดยไม่ได้เริ่มจากกลุ่มผู้บริหารระดับสูง จึงทำให้งานพัฒนาองค์การของกรุงเทพมหานครเป็นโครงการระยะสั้นและจัดเป็นครั้งคราว ส่วนวิธีการดำเนินงานตามขั้นตอนของแม่แบบจำลองนั้นยังขาดการเน้นในรายละเอียดที่สำคัญอยู่หลายขั้นตอน นับแต่การติดต่อเบื้องต้นเกี่ยวกับการทำความตกลงเรื่องบทบาทของผู้รับบริการและที่ปรึกษาที่ยังไม่ได้กระทำกันอย่างจริงจังและถูกต้อง การกำหนดเป้าหมายการดำเนินงานไม่สอดคล้องกับปัญหาที่วินิจฉัยได้ การปฏิบัติงานในบางโครงการเป็นดำริจากผู้บริหารระดับสูง ซึ่งในบางครั้งปัญหาที่กำหนดขึ้นมานั้นอาจไม่ใช่สาเหตุของปัญหาที่แท้จริง ส่วนในขั้นตอนการประเมินผลซึ่งเป็นขั้นตอนสำคัญที่จะทำให้ทราบได้ว่าผลจากการพัฒนาองค์การนั้นดีขึ้นหรือไม่เพียงใด งานพัฒนาองค์การก็ไม่ได้ดำเนินการถึงขั้นตอนนี้เลย นับได้ว่าโครงการพัฒนาองค์การของกรุงเทพมหานครยังเป็นโครงการที่มีข้อบกพร่องอยู่มาก ดังนั้น สิ่งที่งานพัฒนาองค์การ กองฝึกอบรมควรจะต้องแก้ไขปรับปรุงคือ การพยายามทำความเข้าใจกับผู้บริหารระดับสูงให้เล็งเห็นถึงความจำเป็นและยอมรับที่จะให้มีการดำเนินการพัฒนาองค์การขึ้นในองค์การของตน รวมทั้งผู้ดำเนินการเองก็ต้องมีความรู้ความเข้าใจในงานพัฒนาองค์การอย่างแท้จริงด้วย และในการดำเนินการนั้นอาจเริ่มต้นที่หน่วยงานใดหน่วยงานหนึ่งก่อนก็ได้ แต่จะต้องดำเนินการให้เป็นระบบสอดคล้องกันกับแผนงานใหญ่ที่วางไว้ และผู้ดำเนินการก็จะต้องพร้อมที่จะจัดการแก้ไขและป้องกันปัญหาที่อาจจะเกิดขึ้นได้เสมอ อย่างไรก็ตาม จากการสัมภาษณ์และสอบถามข้าราชการที่เคยได้รับบริการมาแล้วประมาณ 5% พบว่าส่วนใหญ่นั้นข้าราชการมีทัศนคติที่ดีต่องานพัฒนาองค์การอยู่มาก และต่างก็ได้พยายามที่จะเปลี่ยนแปลงสิ่งต่าง ๆ ให้ดีขึ้นทั้งในด้านพฤติกรรมและผลงาน ซึ่งพอจะพิจารณาสรุปได้ว่าโครงการพัฒนาองค์การของกรุงเทพมหานครนั้นหากได้มีการแก้ไขปรับปรุงข้อบกพร่องดังกล่าวเสียก็จะสามารถเป็นโครงการที่สมบูรณ์และประสบความสำเร็จได้ในอนาคต