กระบวนการการจัดการศึกษาสำหรับเด็กย้ายถิ่นข้ามชาติโดยองค์กรพัฒนาเอกชน : กรณีศึกษาอำเภอแม่สอด จังหวัดตาก

Abstract

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ คือ 1) ศึกษาสถานการณ์การย้ายถิ่นและความต้องการทางการศึกษาของเด็กย้ายถิ่นข้ามชาติในอำเภอแม่สอด จังหวัดตาก 2) วิเคราะห์สิทธิและการเข้าถึงสิทธิทางการศึกษาของเด็กย้ายถิ่นข้ามชาติ 3) ศึกษากระบวนการการจัดการศึกษาโดยองค์กรพัฒนาเอกชน 4) นำเสนอแนวทางในการจัดการศึกษาสำหรับเด็กย้ายถิ่นข้ามชาติโดยองค์กรพัฒนาเอกชนในประเทศไทย ในการศึกษาผู้วิจัยได้ใช้วิธีการศึกษาวิจัยเชิงคุณภาพ โดยทำการเก็บรวบรวมข้อมูลจากเอกสาร ประกอบกับการสัมภาษณ์เชิงลึกกับเจ้าหน้าที่ขององค์กรพัฒนาเอกชน และบุคลากรในศูนย์การเรียน รวมทั้งได้ทำการสัมภาษณ์นักเรียนซึ่งเป็นเด็กย้ายถิ่นข้ามชาติในศูนย์การเรียนที่ดำเนินงานโดยองค์กรพัฒนาเอกชนจำนวน 20 คน ผลการศึกษาพบว่า อำเภอแม่สอด จังหวัดตากเป็นพื้นที่ที่มีเด็กย้ายถิ่นข้ามชาติอาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก จากสถานการณ์ที่เด็กย้ายถิ่นข้ามชาติไม่สามารถเข้าถึงการศึกษาในระบบโรงเรียนไทย จึงพบว่า มีองค์กรพัฒนาเอกชนเข้ามาจัดการศึกษาในรูปแบบศูนย์การเรียนในพื้นที่ต่างๆ ซึ่งทำให้อำเภอแม่สอดกลายเป็นแหล่งการศึกษาสำหรับเด็กย้ายถิ่นข้ามชาติที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย โดยพบว่ามีศูนย์การเรียนที่จัดการศึกษาให้แก่เด็กย้ายถิ่นข้ามชาติมากถึง 47 แห่ง และมีนักเรียนศึกษาอยู่จำนวน 6,346 คน สำหรับกระบวนการการจัดการศึกษาประกอบด้วย การส่งเสริมการศึกษาให้เด็กมีโอกาสเข้าถึงการศึกษาได้อย่างเท่าเทียม และการบริการทางการศึกษา เช่น การงดเว้นค่าเล่าเรียน บริการรถรับส่ง การจัดที่พักและอาหารให้แก่นักเรียน เป็นต้น ทางด้านการจัดการเรียนการสอน พบว่า ครูเป็นผู้ที่มีบทบาทสำคัญ โดยครูจะทำหน้าที่วางแผนการสอน ให้ความรู้ ประเมินผล และพัฒนาการเรียนการสอน ซึ่งหลักสูตรที่ใช้ในศูนย์การเรียนนั้นมีความหลากหลาย ทั้งหลักสูตรพม่า หลักสูตรกะเหรี่ยง หลักสูตรไทย และหลักสูตรอื่นๆ โดยครูจะเลือกเนื้อหาจากหลักสูตรต่างๆ ที่เหมาะกับพื้นฐานและความสามารถในการเรียนรู้ของนักเรียน สำหรับวิชาเรียนประกอบด้วย วิชาภาษาพม่า ภาษาอังกฤษ ภาษาไทย คณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์ ประวัติศาสตร์ และภูมิศาสตร์ นอกจากนี้ในบางศูนย์การเรียนจะสอนวิชาอื่นเพิ่มเติม ได้แก่ ภาษากะเหรี่ยง ประวัติศาสตร์กะเหรี่ยง คอมพิวเตอร์ ศิลปะ ดนตรี กีฬา และงานฝีมือต่างๆ ปัจจุบันพบว่า ศูนย์การเรียนส่วนใหญ่จะเปิดสอนในระดับอนุบาลและประถมศึกษา (grade1 –grade4) ซึ่งถือเป็นการศึกษาขั้นพื้นฐาน และในหลายศูนย์การเรียนเปิดสอนในระดับชั้นมัธยมศึกษา (grade 5- grade10) นอกจากนี้ยังมีอีกหนึ่งศูนย์การเรียนที่เปิดสอนในระดับสูงกว่ามัธยมศึกษา (post ten grade11 –grade12) ข้อมูลการจัดการศึกษาสำหรับเด็กย้ายถิ่นข้ามชาติขององค์กรพัฒนาเอกชน สามารถนำมาสรุปเป็นแนวทางในการจัดการศึกษา โดยสิ่งที่ศูนย์การเรียนต้องพัฒนาประการแรก คือ มาตรฐานทางการศึกษา ซึ่งจำเป็นต้องพัฒนาหลักสูตรและรูปแบบการเรียนการสอนให้มีมาตรฐาน โดยคำนึงถึงพื้นฐานและความต้องการของผู้เรียน มีการอบรมครูทุกคนให้มีประสิทธิภาพในการสอน การปรับปรุงสถานที่เรียน รวมทั้งต้องส่งเสริมให้ชุมชน ผู้ปกครอง และนักเรียนเข้ามามีส่วนร่วมในการจัดศึกษา นอกจากนี้นโยบายทางการศึกษายังต้องสนับสนุนการเข้าถึงการศึกษาของเด็กทุกคน และสุดท้ายรัฐบาลไทยควรเข้ามามีส่วนร่วมในการจัดการศึกษา เพื่อพัฒนาให้การศึกษานอกระบบสำหรับเด็กย้ายถิ่นข้ามชาติมีคุณภาพมากขึ้น