บทบาทของรัฐในระบบทุนนิยมไทย (พ.ศ.2475-2500)

Abstract

ภายหลังการทำสนธิสัญญาเบาริงใน พ.ศ.2398 ระบบเศรษฐกิจของสยามได้เข้าสู่ระบบทุนนิยม ลักษณะเช่นนี้ได้ดำเนินต่อเนื่องมาจนถึงการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 อย่างไรก็ตาม ภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองนั้น เกิดการแพร่หลายของแนวความคิดที่เรียกร้องให้รัฐเข้ามามีบทบาททางเศรษฐกิจ แต่ด้วยเงื่อนไขของหนังสือสัญญาพระราชไมตรีเป็นข้อจำกัดของรัฐบาลในระบอบเก่าตกทอดมาถึงระบอบใหม่ ทำให้รัฐบาลในระบอบใหม่ไม่สามารถดำเนินการตามแนวความคิดดังกล่าวได้อย่างจริงจัง จนเมื่อเงื่อนไขดังกล่าวผ่านพ้นไปแล้วรัฐบาลจึงได้ดำเนินการตามแนวความคิดที่มุ่งเพิ่มบทบาทของรัฐในการจัดการทางเศรษฐกิจเพื่อให้คนไทยมีบทบาททางเศรษฐกิจ อย่างไรก็ตามบทบาทของรัฐดังกล่าว ได้ก่อให้เกิดปัญหาต่างๆ ทำให้ต้องมีการทบทวนบทบาทของรัฐในการจัดการทางเศรษฐกิจ ในช่วงรัฐบาลพลเรือนหลังสงครามโลกครั้งที่สอง แต่เมื่อจอมพลป.พิบูลสงครามมีโอกาสกลับมาดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีอีกครั้งหนึ่งในช่วง พ.ศ.2491-2500 ก็ทำให้แนวความคิดที่จะให้รัฐมีบทบาทในการจัดการทางเศรษฐกิจกลับมาอีกครั้งหนึ่ง บทบาทของรัฐในการจัดการทางเศรษฐกิจในช่วงเวลาดังกล่าวได้ก่อให้เกิดปัญหาต่างๆ เช่น การให้อภิสิทธิ์ผูกขาดต่างๆ การฉ้อราษฎร์บังหลวง เป็นต้น ปัญหาต่างๆ ดังกล่าวประกอบกับการที่รัฐไทยเข้าไปสัมพันธ์กับระบบทุนนิยมโลก ซึ่งมีลักษณะเป็นทุนนิยมแบบเสรีนิยมหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 และการติดต่อระหว่างรัฐบาลไทยกับต่างประเทศเพื่อผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจและอื่นๆ ทำให้มีการส่งผ่านแนวความคิดในการพัฒนาเศรษฐกิจแนวทางใหม่ ให้แก่รัฐบาลไทย โดยกลุ่มผู้มีบทบาทคือ ข้าราชการระดับสูงที่ทำหน้าที่เกี่ยวกับการเงินการคลัง ประกอบกับกระแสของการวิพากษ์วิจารณ์ของปัญญาชนนักหนังสือพิมพ์ ทำให้จอมพลป.พิบูลสงครามเริ่มที่จะปรับนโยบายให้สอดคล้องกับการพัฒนาเศรษฐกิจแนวทางใหม่ที่จะส่งเสริมให้เอกชนเข้ามามีบทบาททางเศรษฐกิจการพัฒนาทางเศรษฐกิจในแนวทางใหม่นี้ชัดเจนมากขึ้น ภายหลังการปฏิวัติของจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ใน พ.ศ. 2500 และนับเป็นรากฐานของระบบเศรษฐกิจไทยในปัจจุบัน