ระบบพรรคการเมืองไทย พ.ศ. 2512-2534

Abstract

การศึกษาเรื่องนี้มีจุดมุ่งหมายเพี่อจะตอบคำถามที่ว่า “พรรคการเมืองไทยคืออะไร” และ “มีปัจจัยอะไรบ้างที่ทำให้พรรคการเมืองไทยมีรูปแบบเช่นนั้น” การศึกษาจึงเน้นพิจารณา ประเด็นของการก่อเกิดพรรค และการเปลี่ยนแปลงของพรรคการเมืองโดยเฉพาะอย่างยิ่งใน ช่วงเวลา 23 ปี ระหว่างปี พ.ศ. 2512-2534 ซึ่งเป็นช่วงที่มีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2511 จนถึงช่วงที่พรรคได้ยุติบทบาท ทางการเมืองไประยะหนึ่ง จากสาเหตุของการรัฐประหาร และนอกจากนั้นยังได้เน้นศึกษาพรรคการเมือง 3 พรรค ที่มีบทบาททางการเมืองอย่างสำคัญ ในช่วงเวลาดังกล่าวนี้ด้วย คือ พรรคประชาธิปัตย์ พรรคกิจสังคม และพรรคชาติไทย ประเด็นสำคัญของสมมติฐานในการศึกษาก็คือ พรรคการเมืองเป็นองค์กรทางการเมืองของคน กลุ่มเล็กไม่กี่คน (core group) โดยมีผู้นำที่มีอำนาจมากที่สุดคนหนึ่งเป็นศูนย์กลางขององค์กรพรรค นอกจากผู้นำแล้วก็มีกลุ่มคนที่อยู่ใกล้ชิดกับผู้นำกลุ่มหนึ่ง เป็นองค์ประกอบสำคัญ และมีปัจจัยทางการ “เงิน” เป็นปัจจัยสนับสนุนในการดำเนินงานทางการเมืองของพรรคโดยเฉพาะอย่างยิ่งคือ การรณรงค์หาเสียงเลือกตั้ง ก่อนที่จะผ่านเข้าไปมีส่วนร่วมในการจัดตั้งรัฐบาล ผลการศึกษาได้ค้นพบว่า พรรคการเมืองไทยก่อตั้งขึ้นด้วยคนกลุ่มเล็ก ๆ เพียงไม่กี่คนโดยส่วน ใหญ่เป็นนักการเมืองที่มีหรือเคยมีบทบาทอยู่ในรัฐสภา และคนเหล่านั้นมีความสนิทสนมรู้จักกันเป็นการส่วนตัวในฐานะใดฐานะหนึ่ง หรือเป็น “พวก” (cliques or factions) เดียวกัน มีความใกล้ชิดกัน โดย : ตกลงกันยกย่องให้ผู้นำพวกคนหนึ่งขึ้นดำรงตำแหน่งหัวหน้าพรรคการรวมพวกกันก็เพี่อมุ่งหวังจะจัดหาสมาชิกลงสมัครรับเสือกตั้งในการเลือกตั้งทั่วไปที่มีขึ้นในแต่ละครั้ง เหตุนี้จึงต้องมีการ “ดึงพวก” อื่นเข้า มาร่วม โดยเฉพาะอย่างยิ่งอดีตสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร นักธุรกิจและผู้มีอิทธิพลในท้องถิ่นต่าง ๆ หลัง ; การเลือกตั้งพรรคที่ได้รับเลือกตั้งจำนวนมากจากผลสำเร็จในการดึงพวก และรวมพวก ก็มักจะประสบปัญหาความขัดแย้งและแตกแยกจากการมีพวกหลายพวกภายในพรรคที่มีผลประโยชน์เฉพาะพวก ถ้าผู้นำ พรรคไม่สามารถประสานประโยชน์ได้แล้ว พรรคเหล่านี้ส่วนใหญ่จะเกิดปัญหาการแยกพวก และทำให้เกิดกระบวนการดึงพวก รวม

พวก และแยกพวกขึ้น และกลายเป็นวัฏจักรของระบบพรรคการเมืองไทย ซึ่งกล่าวได้อีกนัยหนึ่งก็คือ "ระบบพวก" นั่นเอง