รูปแบบการตั้งถิ่นฐานและการใช้ที่ดินชุมชนมุสลิม ตำบลเกาะไร่ อำเภอบ้านโพธิ์ จังหวัดฉะเชิงเทรา

Abstract

งานวิจัยนี้เป็นการศึกษารูปแบบการตั้งถิ่นฐานและการใช้ที่ดินของชุมชนมุสลิมตำบลเกาะไร่ อำเภอบ้านโพธิ์ จังหวัดฉะเชิงเทรา โดยมีวัตถุประสงค์คือ 1) ศึกษาความเป็นมา รูปแบบ ของการตั้งถิ่นฐาน ของชุมชนมุสลิมตำบลเกาะไร่ อำเภอบ้านโพธิ์ จังหวัดฉะเชิงเทรา และการปฏิสัมพันธ์กับชุมชนใกล้เคียง 2) ศึกษาปัจจัยการตั้งถิ่นฐานและการใช้ที่ดินของชุมชนมุสลิมตำบลเกาะไร่ 3)วิเคราะห์แนวโน้มการเปลี่ยนแปลงของการตั้งถิ่นฐานและการใช้ที่ดินของชุมชนมุสลิมตำบลเกาะไร่ ในอนาคต ซึ่งคำถามงานวิจัย คือ รูปแบบการตั้ง ถิ่นฐานและการใช้ที่ดินของชุมชนมุสลิมตำบลเกาะไร่ มีความสอดคล้องกับรูปแบบชุมชนอิสลามหรือไม่ มีการปรับตัวตามบริบทแวดล้อมของพื้นที่อย่างไร และมีแนวโน้มอย่างไรในอนาคต มีวิธีการศึกษาวิจัยโดย 1) การสำรวจ 2) การวิเคราะห์แผนที่โดยการซ้อนทับ 3) การสังเกตการณ์แบบมีส่วนร่วม 4) การสัมภาษณ์ และ5) การบันทึกข้อมูลจากการสำรวจภาคสนามเกี่ยวกับสถานที่ และกิจกรรมในชีวิตประจำวันของคนในพื้นที่ ผลการศึกษาพบว่า รูปแบบการตั้งถิ่นฐานและการใช้ที่ดินของชุมชนมุสลิมตำบลเกาะไร่ มี 2 ลักษณะ กล่าวคือ 1) รูปแบบการตั้งถิ่นฐานที่สอดคล้องกับชุมชนอิสลามทั่วไป คือ การตั้งถิ่นฐานแบบกลุ่มบริเวณชุมชนเกาะไร่ เนื่องจากพื้นที่มีภูมิประเทศเป็นโคกเนินมีมัสยิดอยู่กลางชุมชน โครงข่ายการสัญจรที่วกวนที่เกิดจากการตั้งอาคารบ้านเรือนที่ไม่เป็นระเบียบ และมีการแยกพื้นที่ใช้สอยที่พักอาศัยกับแหล่งงานชัดเจน และ 2) รูปแบบที่ไม่สอดคล้องกับชุมชนอิสลามทั่วไป คือ การตั้ง ถิ่นฐานแบบแนวยาว บริเวณเหนือคลองประเวศน์บุรีรมย์ มีการปรับตัวตามลักษณะภูมิประเทศ คือ มีโครงข่ายการสัญจรแบบแนวยาวเลียบริมคลอง บ้านเรือนที่ประยุกต์ให้เข้ากับวิถีชีวิตริมน้ำ มัสยิดมักตั้งอยู่กึ่งกลางริมคลองทั้งนี้เพราะประชาชนมีการประกอบกิจกรรมในชีวิตประจำวันที่มัสยิดเป็นประจำทุกวัน การตั้งถิ่นฐานจึงมักเลือกตั้งในตำแหน่งที่ใกล้กับมัสยิด การตั้งถิ่นฐานมีการเปลี่ยนแปลงน้อย ในอนาคตคาดว่ารูปแบบการตั้งถิ่นฐานจะยังคงสภาพเดิมมีการเปลี่ยนแปลงเล็กน้อย มีการปรับตัวทีละเล็กทีละน้อยอย่างมีรากฐาน จึงกล่าวโดยสรุปได้ว่าภูมิประเทศและวัฒนธรรมอิสลามเป็นปัจจัยสำคัญที่มีผลต่อรูปแบบการตั้งถิ่นฐานของชุมชนมุสลิมในพื้นที่ศึกษา