ทุนจิตวิทยาเชิงบวกในการทำงานกลุ่มของนิสิตนักศึกษา: การวิจัยและพัฒนาโมเดลการวัดและโปรแกรมเสริมสร้าง

Abstract

วัตถุประสงค์ของการวิจัยนี้ คือ (1) เพื่อตรวจสอบความตรงของโมเดลการวัด และเปรียบเทียบคุณสมบัติเชิงจิตมิติระหว่างการวัดทุนจิตวิทยาเชิงบวกในการทำงานกลุ่มของนิสิตนักศึกษาที่ใช้วิธีวัดต่างกัน (2) เพื่อพัฒนาโปรแกรมเสริมสร้างทุนจิตวิทยาเชิงบวกในการทำงานกลุ่มของนิสิตนักศึกษา และ (3) เพื่อทดลองใช้โปรแกรมเสริมสร้างทุนจิตวิทยาเชิงบวกในการทำงานกลุ่มของนิสิตนักศึกษา การดำเนินการวิจัยแบ่งเป็น 2 ระยะ ระยะที่ 1 การพัฒนาและตรวจสอบความตรงของโมเดลการวัด และเปรียบเทียบคุณสมบัติเชิงจิตมิติระหว่างการวัดทุนจิตวิทยาเชิงบวกระดับกลุ่ม ตัวอย่างวิจัย คือ นิสิตนักศึกษาระดับปริญญาตรีจำนวน 1,349 คนจากมหาวิทยาลัย 10 แห่งของประเทศไทย โดยตัวอย่างวิจัยเป็นสมาชิกของกลุ่มนิสิตนักศึกษาจำนวน 303 กลุ่มที่ได้รับมอบหมายให้ทำงานกลุ่มด้วยกันในรายวิชาในปีการศึกษา 2556 ซึ่งได้มาจากการสุ่มตัวอย่างแบบหลายขั้นตอน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ มาตรวัดทุนจิตวิทยาเชิงบวกที่ใช้ตนเองเป็นจุดอ้างอิงและที่ใช้กลุ่มเป็นจุดอ้างอิง และมาตรวัดประสิทธิผลของกลุ่ม โดยผู้วิจัยขอให้นิสิตนักศึกษาระลึกถึงสถานการณ์ของการทำงานกลุ่มด้วยกันในรายวิชาเพื่อตอบแบบสอบถาม การวิเคราะห์ข้อมูล ประกอบด้วย การวิเคราะห์องค์ประกอบเชิงยืนยันและการวิเคราะห์อิทธิพลตามหลักการวิเคราะห์โมเดลสมการโครงสร้างเชิงเส้น การวิเคราะห์ค่าสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์ภายในชั้นและค่าสหสัมพันธ์ภายในกลุ่ม ระยะที่ 2 การพัฒนาและทดลองใช้โปรแกรมเสริมสร้างทุนจิตวิทยาเชิงบวกในการทำงานกลุ่มของนิสิตนักศึกษา ตัวอย่างวิจัย คือ นิสิตมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ซึ่งลงทะเบียนเรียนวิชา จต 102 จิตวิทยาพื้นฐาน ประจำภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2556 จำนวน 2 ตอนเรียน ผู้วิจัยสุ่มตอนเรียนเข้าสู่กลุ่มทดลอง (กลุ่มนิสิต 12 กลุ่ม) และกลุ่มควบคุม (กลุ่มนิสิต 10 กลุ่ม) ด้วยวิธีสุ่มอย่างง่าย เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ 1) โปรแกรมเสริมสร้างทุนจิตวิทยาเชิงบวกในการทำงานกลุ่มของนิสิตนักศึกษา ผู้วิจัยพัฒนาขึ้นโดยการศึกษาเอกสารแนวคิดทฤษฎีและงานวิจัยที่เกี่ยวข้องประกอบกับผลการวิจัยระยะที่ 1 ซึ่งผ่านการตรวจสอบความเหมาะสมโดยผู้เชี่ยวชาญ รวมทั้งตรวจสอบความเป็นไปได้ด้วยการทดลองนำร่อง และ2) มาตรวัดทุนจิตวิทยาเชิงบวกที่ใช้กลุ่มเป็นจุดอ้างอิง ดำเนินการทดลองโดยใช้แบบแผนการทดลองที่มีกลุ่มควบคุม โดยมีการทดสอบก่อนและหลังการทดลอง (The pretest-posttest control group design) โดยผู้วิจัยมอบหมายให้นิสิตแต่ละกลุ่มทำงานวิจัยกลุ่มละ 1 เรื่อง ซึ่งกลุ่มทดลองจะได้รับโปรแกรมเสริมสร้างในระหว่างการทำงานกลุ่ม ส่วนกลุ่มควบคุมจะไม่ได้รับโปรแกรมเสริมสร้างในระหว่างการทำงานกลุ่มเพื่อตรวจสอบประสิทธิผลของโปรแกรม สถิติที่ใช้วิเคราะห์ข้อมูลประกอบด้วยสถิติเชิงบรรยาย และการทดสอบทีแบบเป็นอิสระจากกันผลการวิจัยพบว่า (1) โมเดลการวัดทุนจิตวิทยาเชิงบวกระดับกลุ่มที่ใช้โมเดลอ้างอิงตนเอง (chi-square=172.593, df=146, p=.066, AGFI=.914 และ RMSEA=.025) และโมเดลอ้างอิงกลุ่ม (chi-square=155.609, df=154, p= .449, AGFI=.926 และ RMSEA=.006) มีความสอดคล้องกับข้อมูลเชิงประจักษ์ และคุณสมบัติเชิงจิตมิติ ได้แก่ ความเที่ยง ความตรงเชิงโครงสร้าง และความตรงตามเกณฑ์สัมพันธ์ของการวัดทุนจิตวิทยาเชิงบวกระดับกลุ่มตามโมเดลอ้างอิงกลุ่มมีค่าสูงกว่าโมเดลอ้างอิงตนเอง (2) โปรแกรมเสริมสร้างทุนจิตวิทยาเชิงบวกที่พัฒนาขึ้นได้รับการประเมินจากผู้เชี่ยวชาญว่ามีความเหมาะสม (IOC=.571-1.000) และมีความเป็นไปได้ในการนำไปใช้ โดยโปรแกรมประกอบด้วย 5 กิจกรรม ได้แก่ 1) การปฐมนิเทศ ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับทุนจิตวิทยาเชิงบวก และการเสริมสร้างความรู้สึกเกี่ยวกับการทำงานเป็นทีม 2) การเสริมสร้างความหวัง 3) การเสริมสร้างการมองโลกในแง่ดี 4) การเสริมสร้างการรับรู้ความสามารถ และ 5) การเสริมสร้างการฟื้นพลัง และการสรุปภาพรวมของทุนจิตวิทยาเชิงบวก และ (3) โปรแกรมเสริมสร้างทุนจิตวิทยาเชิงบวกในการทำงานกลุ่มของนิสิตนักศึกษาที่พัฒนาขึ้นมีประสิทธิผลในการเสริมสร้างทุนจิตวิทยาเชิงบวกระดับกลุ่มของนิสิตนักศึกษา โดยผลการทดลองใช้โปรแกรมพบว่าความแตกต่างของคะแนนก่อนและหลังการทดลองของทุนจิตวิทยาเชิงบวกระดับกลุ่มโดยรวม ความหวังระดับกลุ่ม และการฟื้นพลังระดับกลุ่มของกลุ่มทดลองเพิ่มขึ้นมากกว่ากลุ่มควบคุม (t=2.254, t=1.834 และ t=2.482 ตามลำดับ