ระดับการเข้าถึงระบบขนส่งสาธารณะในเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑล

Abstract

การวิจัยนี้เป็นการศึกษาดัชนีและวัดระดับการเข้าถึงระบบขนส่งสาธารณะในเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑล ซึ่งผลการวิจัยจะเป็นเครื่องมือชี้วัดระดับการเข้าถึงฯ ในแต่ละพื้นที่ โดยพิจารณาจาก 3 ปัจจัย คือ (1) ปัจจัยด้านเวลา (2) ค่าใช้จ่าย และ (3) โอกาสในการเชื่อมต่อ เพื่อแสดงให้เห็นว่าแต่ละพื้นที่มีระดับการเข้าถึงฯอยู่ในระดับไหน และมีรูปแบบเชิงพื้นที่เป็นอย่างไร สมมติฐานการวิจัยคือ (1) การให้บริการระบบขนส่งสาธารณะมีความเหลื่อมล้ำของการให้บริการและเมื่อมีการพัฒนาระบบขนส่งสาธารณะทางรางของกรุงเทพมหานครและปริมณฑลจะทำให้ระดับการเข้าถึงระบบขนส่งสาธารณะโดยรวมของพื้นที่สูงขึ้น และ (2) ระดับการเข้าถึงระบบขนส่งสาธารณะในปัจจุบันไม่สอดคล้องกับบริบททางด้านการใช้ประโยชน์ที่ดินและการผังเมือง ซึ่งวัตถุประสงค์ในการวิจัยนี้เพื่อศึกษารูปแบบการกระจายตัวเชิงพื้นที่ของโครงข่ายการให้บริการระบบขนส่งสาธารณะ และเพื่อศึกษาดัชนีและระดับการเข้าถึงฯ แยกรายพื้นที่ โดยอาศัยวิธีการเชิงปริมาณในการวิเคราะห์ปัจจัยและวัดระดับการเข้าถึงฯ ด้วยเทคนิคการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงพื้นที่ (Spatial Data) ผ่านระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ (GIS) ผลการศึกษารูปแบบการกระจายตัวเชิงพื้นที่ พบว่า การกระจายตัวของสถานีให้บริการระบบขนส่งสาธารณะทั้ง 3 ระบบมีการกระจายตัวในรูปแบบที่เป็นกลุ่มก้อน ซึ่งเมื่อนำมาพิจารณาด้วยสถิติเชิงพื้นที่ พบว่า พื้นที่ที่มีการทับซ้อนของระยะมาตรฐานทั้ง 3 ระบบ ได้แก่ พื้นที่บริเวณ เขตจตุจักร เขตดุสิต เขตพญาไท เป็นต้น ผลการศึกษาระดับการเข้าถึงฯ ซึ่งพิจารณาจากค่าดัชนีชี้วัดระดับการเข้าถึง มีค่าอยู่ระหว่าง 0.00 – 10.00 พบว่าระดับการเข้าถึงฯ โดยเฉลี่ยอยู่ในระดับ 4 (Accessibility Index: AI = 4.62) ซึ่งเมื่อนำผลการศึกษาระดับการเข้าถึงฯ พิจารณาร่วมกับบริบทเชิงพื้นที่และมิติด้านเวลา ได้ผลดังนี้ คือ ในด้านการเปลี่ยนแปลงตามลำดับเวลา กรณีที่เกิดการพัฒนาระบบขนส่งมวลชนทางราง พบว่า ระดับการเข้าถึงฯโดยรวมเฉลี่ยเพิ่มขึ้น จากระดับ 4 (AI = 4.62) เพิ่มขึ้นเป็นระดับ 5 (AI : 5.23) สอดคล้องกับผลการวิเคราะห์ความสัมพันธ์เชิงพื้นที่ เพื่อแสดงความเหลื่อมล้ำของระดับการเข้าถึงฯ พบว่า ค่าสัมประสิทธิ์จีนีที่คำนวณได้มีค่าเท่ากับ 0.49 ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงความเหลื่อมล้ำของระดับการเข้าถึงฯ และสุดท้ายคือ ผลการวิเคราะห์ร่วมกับลักษณะการใช้ประโยชน์ที่ดินและบริบทด้านผังเมือง พบว่า มีบางพื้นที่ที่มีลักษณะที่ไม่สอดคล้องกันระหว่างค่าร้อยละของความเป็นเมือง รูปแบบการใช้ที่ดินตามผังเมือง และระดับการเข้าถึงฯ ซึ่งต้องเร่งพัฒนาโครงสร้างระบบขนส่งสาธารณะเพื่อเป็นการเพิ่มระดับการเข้าถึงฯ ให้สอดคล้องกับบริบทด้านพื้นที่ต่อไป