นวัตกรรมกระบวนการพัฒนาสำหรับยาไทยแผนโบราณ

Abstract

ปัจจุบันแนวโน้มการใช้ยาสมุนไพรแผนโบราณมีมากขึ้น แต่ผลิตภัณฑ์ที่ออกสู่ตลาดยังมีไม่มากเท่าที่ควร และอุตสาหกรรมผู้ผลิตยาแผนโบราณยังพบปัญหาในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ใหม่ออกสู่ตลาด การวิจัยในครั้งนี้จึงมุ่งศึกษากระบวนการพัฒนายาไทยแผนโบราณที่สามารถนำมาใช้เป็นข้อมูลในการสร้างเครื่องมือช่วยในการตัดสินใจสำหรับผู้ประกอบการ โดยมีวัตถุประสงค์การวิจัยเพื่อศึกษากระบวนการพัฒนาผลิตภัณฑ์ สร้างและตรวจสอบความถูกต้องของเครื่องมือสนับสนุนการตัดสินใจพัฒนาผลิตภัณฑ์ และวิเคราะห์แบบจำลองการยอมรับเทคโนโลยีและประเมินความคุ้มทุนเชิงพาณิชย์ของเครื่องมือฯ โดยเก็บรวบรวมข้อมูลจากผู้ผลิตยาไทยแผนโบราณที่ได้มาตรฐานตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่ดีในการผลิตยาและเป็นสมาชิกสภาอุตสาหกรรม ผลการวิจัยพบว่า กระบวนการพัฒนาผลิตภัณฑ์สำหรับยาไทยแผนโบราณมีผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง 7 ฝ่าย ได้แก่ เจ้าของกิจการ ฝ่ายวิจัยพัฒนา ฝ่ายผลิต ฝ่ายควบคุมคุณภาพ ฝ่ายขายและการตลาด ฝ่ายขึ้นทะเบียน และฝ่ายบัญชีและการเงิน โดยมีขั้นตอนการพัฒนาผลิตภัณฑ์ ประกอบด้วย 6 ขั้นตอนหลัก ได้แก่ การรวบรวมข้อมูลเบื้องต้น การศึกษาความเป็นไปได้ การพัฒนาผลิตภัณฑ์ การขึ้นทะเบียน การผลิตจริงและเตรียมออกจำหน่าย และการจำหน่าย เกณฑ์ในการตัดสินใจ 9 เกณฑ์หลัก ได้แก่ ด้านวัตถุดิบ ด้านคุณภาพ ด้านข้อมูล ด้านมาตรฐานผลิตภัณฑ์ ด้านระยะเวลา ด้านการตลาด ด้านการผลิต ด้านการลงทุน และด้านอื่นๆ จากนั้นนำข้อมูลที่ได้ไปพัฒนาเป็นเครื่องมือฯ โดยใช้โปรแกรม PhP และ MySQL แล้วทดลองใช้กับผลิตภัณฑ์ 12 ชนิด ร่วมกับผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในสถานประกอบการขนาดกลาง พบว่า ค่าที่ใช้ในการประเมินการตัดสินใจ ประกอบด้วย 1) ความสำคัญของปัจจัยและความเป็นไปได้ของปัจจัย ทำให้ได้ค่าคะแนนที่ช่วยตัดสินใจ 3 เกณฑ์ในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ 2) ค่าอิทธิพลการตัดสินใจของแต่ละฝ่ายในแต่ละขั้นตอนของการพัฒนาผลิตภัณฑ์ที่แตกต่างกัน และ 3) ค่าความสัมพันธ์ของค่าคะแนนความสำคัญของปัจจัยและค่าคะแนนความเป็นไปได้ของปัจจัยในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ ผู้วิจัยนำเครื่องมือฯ ไปทดสอบกับผลิตภัณฑ์ที่ประสบความสำเร็จและไม่ประสบความสำเร็จในการออกจำหน่าย 12 ชนิด พบว่า เครื่องมือฯ เสนอแนะให้พัฒนาผลิตภัณฑ์ต่อไปทุกขั้นตอนของผลิตภัณฑ์ที่ประสบความสำเร็จในการออกจำหน่าย และเสนอแนะให้หยุดพัฒนาผลิตภัณฑ์ในบางขั้นตอนของผลิตภัณฑ์ที่ไม่ประสบความสำเร็จในการออกจำหน่าย และเมื่อผู้วิจัยนำเครื่องมือฯ ไปทดสอบกับผลิตภัณฑ์ 4 ชนิด ของสถานประกอบการขนาดกลางและขนาดเล็ก จำนวน 2 แห่ง พบว่า ผลการตัดสินใจและค่าความสัมพันธ์ของข้อมูลเป็นไปในแนวทางเดียวกันกับการศึกษาในตอนต้น ยืนยันได้ว่าเครื่องมือสนับสนุนการตัดสินใจพัฒนาผลิตภัณฑ์สำหรับยาไทยแผนโบราณสามารถนำไปใช้งานได้อย่างแม่นยำ จากนั้นนำเครื่องมือสนับสนุนการตัดสินใจพัฒนาผลิตภัณฑ์สำหรับยาไทยแผนโบราณที่ได้ไปศึกษาผลการยอมรับเทคโนโลยีและประเมินวิเคราะห์ต้นทุนผลประโยชน์ และนำไปให้ผู้ทรงคุณวุฒิ จำนวน 6 ท่าน รับรองความเหมาะสมของเครื่องมือ ผลการรับรองพบว่า เครื่องมือสนับสนุนการตัดสินใจพัฒนาผลิตภัณฑ์สำหรับยาไทยแผนโบราณมีความเหมาะสมอยู่ในระดับดีมาก โดยเครื่องมือสนับสนุนการตัดสินใจพัฒนาผลิตภัณฑ์สำหรับยาไทยแผนโบราณจะถูกนำไปเผยแพร่ให้ผู้ประกอบการได้ใช้งานต่อไป โดยสำนักการแพทย์ทางเลือก กรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข