การนำเสนอรูปแบบการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนโดยวิทยาลัยชุมชน

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาและวิเคราะห์สภาพปัจจุบัน ปัญหา อุปสรรคและบทบาทในการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนโดยวิทยาลัยชุมชน เพื่อวิเคราะห์ สังเคราะห์แนวคิด และองค์ประกอบการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนโดยวิทยาลัยชุมชนทั้งในประเทศและต่างประเทศ และเพื่อนำเสนอรูปแบบการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนโดยวิทยาลัยชุมชน ผู้ให้ข้อมูลคนสำคัญ ประกอบด้วย ผู้ก่อตั้งวิทยาลัยชุมชนมาตั้งแต่ พ.ศ. 2544 ผู้บริหารของวิทยาลัยชุมชน ปราชญ์ชาวบ้านและผู้นำชุมชน จำนวน 51 คน และกลุ่มตัวอย่างในการวิจัย ซึ่งเป็นผู้เกี่ยวข้องกับวิทยาลัยชุมชน จำนวน 233 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ประกอบด้วย แบบวิเคราะห์เนื้อหา แบบสัมภาษณ์ และแบบสอบถาม การวิเคราะห์ข้อมูลใช้วิธีการวิเคราะห์เนื้อหาและสถิติเชิงบรรยาย ได้แก่ ค่าเฉลี่ย ร้อยละ ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน โดยผลการวิจัยสรุปได้ดังนี้ 1. ปัจจุบันวิทยาลัยชุมชนมี 20 แห่ง มีเป้าหมายในการจัดการศึกษาที่ตอบสนองความต้องการของชุมชน ทำหน้าที่เป็นผู้จัดการองค์ความรู้ของชุมชน ใช้สอนคนในชุมชน โดยคนภายในชุมชนและผู้ทรงคุณวุฒิภายนอกชุมชน เพื่อประโยชน์ในการพัฒนาชุมชนอย่างแท้จริง มีการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน คือ การจัดการศึกษาอบรมระยะสั้น การจัดการศึกษาระดับอนุปริญญา และการทำโครงการวิจัยและบริการทางวิชาการเพื่อตอบสนองความต้องการของชุมชน โดยมีโครงสร้างการบริหารงาน 2 ระดับ คือ ระดับนโยบายและอำนวยการ และระดับกำกับดูแลการปฏิบัติงาน มีบุคลากรในระบบวิทยาลัยชุมชน 3 กลุ่ม คือ คณะกรรมการ บุคลากรประจำ และอาจารย์พิเศษ ซึ่งส่วนใหญ่มีอายุระหว่าง 50–59 ปี ผู้เกี่ยวข้องทุกกลุ่มมีความคิดเห็นเกี่ยวกับสภาพปัจจุบันของการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนโดยวิทยาลัยชุมชนอยู่ในระดับมากที่สุดทุกกลุ่ม และบุคลากรส่วนใหญ่เป็นผู้ที่มีคุณวุฒิทางการศึกษาในระดับสูงแต่ขาดความรู้และทักษะที่เพียงพอต่อการทำโครงการวิจัยและบริการวิชาการเพื่อพัฒนาชุมชน รวมทั้งความรู้ ทักษะและประสบการณ์ในด้านการวิจัยและด้านการบริหารโครงการ ทำให้วิทยาลัยชุมชนไม่สามารถขยายผลการดำเนินงานในวงกว้างและดำเนินงานได้อย่างจำกัด และมีอุปสรรคในการบริการชุมชนและการฝึกอบรมที่ต้องพึ่งพาเครือข่าย ทั้งองค์กรภาครัฐและเอกชน ซึ่งหากส่วนราชการ องค์กรส่วนต่างๆ ทั้งภาครัฐและเอกชนไม่เข้าใจหรือไม่ให้ความร่วมมือก็จะไม่สามารถดำเนินการได้สำเร็จ บทบาทการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนโดยวิทยาลัยชุมชน 3 ลักษณะ คือ (1) บทบาทตามเป้าหมาย ได้แก่ การศึกษาตลอดชีวิต การศึกษาเพื่อความเสมอภาค การศึกษาเพื่อการประกอบอาชีพ และการศึกษา เพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน (2) บทบาทตามพันธกิจ ได้แก่ การจัดการศึกษาเพื่อเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชน การวิจัยเพื่อพัฒนาศักยภาพของชุมชน การบริการทางวิชาการที่ตอบสนองความต้องการของชุมชน และการอนุรักษ์และสืบทอดศิลปวัฒนธรรมของชุมชนให้ยั่งยืน และ (3) บทบาทตามรูปแบบการจัดการศึกษา ได้แก่ การจัดการศึกษาเพื่อพัฒนาชุมชน การจัดการศึกษาเพื่ออาชีพ และการจัดการศึกษาเพื่ออนุปริญญา 2. องค์ประกอบของการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนโดยวิทยาลัยชุมชน ได้แก่ การมีเป้าหมายร่วมกัน การเรียนรู้ของชุมชน การมีส่วนร่วมของชุมชน เครือข่ายความร่วมมือ ศักยภาพของชุมชน ทุนภูมิสังคม และการบริหารจัดการชุมชน 3. รูปแบบการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนโดยวิทยาลัยชุมชน มีโครงสร้างสำคัญ คือ (1) หลักการ (2) วัตถุประสงค์ (3) องค์ประกอบการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนโดยวิทยาลัยชุมชน (4) บทบาทการเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนโดยวิทยาลัยชุมชน (5) หลักการดำเนินงาน ได้แก่ รู้จัก – เข้าใจ – เข้าถึง – พัฒนา และ (6) เงื่อนไขความสำเร็จ ได้แก่ จิตสำนึก ความเป็นนิติบุคคล ผู้นำการเปลี่ยนแปลง และการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง