การวิเคราะห์ผังการไหลของสารอาหารไนโตรเจนในแม่น้ำบางปะกงตอนล่าง เขตจังหวัดฉะเชิงเทรา

Abstract

แม่น้ำบางปะกงนั้นเป็นหนึ่งใน 5 แม่น้ำสายหลักที่ไหลลงสู่อ่าวไทย ซึ่งกระแสน้ำจะนำพาธาตุอาหารจากบริเวณที่ไหลผ่านลงสู่อ่าวไทยซึ่งเป็นต้นเหตุที่ทำให้เกิดปัญหายูโทรฟิเคชัน การศึกษานี้มีเป้าหมายเพื่อวิเคราะห์ปริมาณไนโตรเจนที่เกิดจากกิจกรรมของมนุษย์ในพื้นที่ลุ่มแม่น้ำบางปะกงตอนล่างในเขตจังหวัดฉะเชิงเทรา โดยใช้วิธีพัฒนาผังกระแสการไหลของไนโตรเจน รวมถึงวิเคราะห์สัดส่วนของไนโตเจนจากแต่ละกิจกรรม พร้อมทั้งเสนอแนวทางการแก้ไข การศึกษานี้ได้แบ่งกิจกรรมออกเป็น 8 ภาคส่วนคือ ภาคการเพาะปลูกข้าว ภาคการเพาะเลี้ยงปศุสัตว์ ภาคชุมชน ภาคการเพาะปลูกพืชไร่ ภาคการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ ภาคอุตสาหกรรม ภาคการบำบัดน้ำเสีย และภาคการกำจัดขยะ ในการวิเคราะห์กระแสการไหลจากข้อมูลทุติยภูมิและตติยภูมิจากหน่วยงานรัฐ และงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง ผลการวิเคราะห์พบว่าในปี 2554 มีปริมาณไนโตรเจนที่เข้าสู่พื้นที่ลุ่มแม่น้ำบางปะกงตอนล่าง เขตจังหวัดฉะเชิงเทราอยู่ที่ 846,825 ตันไนโตรเจนต่อปี ปริมาณไนโตรเจนสะสมอยู่ที่ 31,198 ตันไนโตรเจนต่อปี และปริมาณไนโตรเจนออกจากระบบอยู่ที่ 815,627 ตันไนโตรเจนต่อปี เมื่อพิจารณากิจกรรมหลักที่ส่งผลต่อปริมาณไนโตรเจนที่ปล่อยออกสู่แหล่งน้ำพบว่า ภาคการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำเป็นกิจกรรมหลักที่ปล่อยไนโตรเจนลงสู่แหล่งน้ำคิดเป็นร้อยละ 43 (6,417 ตันไนโตรเจนต่อปี) รองลงมาคือภาคการเพาะปลูกข้าวคิดเป็นร้อยละ 25 (3,761 ตันไนโตรเจนต่อปี) และภาคชุมชนคิดเป็นร้อยละ 14 (2,089 ตันไนโตรเจนต่อปี) ส่วนกิจกรรมอื่นพบว่ามีการปล่อยไนโตรเจนในปริมาณรวมกันคิดเป็นประมาณร้อยละ 18 ในแนวทางการลดปริมาณไนโตรเจนในน้ำเสียที่ได้วิเคราะห์และแนะนำโดยการทำระบบบำบัดน้ำเสียแบบบึงประดิษฐ์สำหรับภาคการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ ซึ่งหากดำเนินการให้ได้ในช่วงร้อยละ 40 ถึง 80 จะสามารถลดปริมาณไนโตรเจนที่ปล่อยลงแหล่งน้ำได้ประมาณร้อยละ 14 ถึง 27 (2,053 ถึง 4,107 ตันไนโตรเจนต่อปี)