การประยุกต์ใช้ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ในงานวางแผนโครงสร้างจังหวัด : กรณีศึกษาจังหวัดจันทบุรี

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อประยุกต์ใช้ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ในการวางแผนโครงสร้างจังหวัดจันทบุรี ซึ่งครอบคลุมรายละเอียดในด้านการศึกษาและวิเคราะห์สภาพการณ์ทางกายภาพ เศรษฐกิจ ประชากร สังคมและการบริการขั้นพื้นฐาน การบ่งชี้สภาพปัญหาและพื้นที่ที่เกิดปัญหา ข้อจำกัดและศักยภาพในการพัฒนาพื้นที่และการเสนอแนวทางการวางแผนพัฒนาพื้นที่ในลักษณะของแผนโครงสร้าง โดยจัดเก็บข้อมูลพื้นฐานทางด้านกายภาพ เศรษฐกิจ สังคมและการบริการขั้นพื้นฐาน และประชากรของพื้นที่ศึกษา เข้าเป็นฐานข้อมูลในระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ และเรียกค้นข้อมูลที่จัดเก็บไว้เพื่อวิเคราะห์โดยเทคนิคการซ้อนข้อมูลซึ่งอาศัยความสามารถของระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ด้วยโปรแกรม ARC/INFO 3.4D และนำเสนอผลการศึกษาในรูปของแผนที่และรายงานที่ได้จากการทำงานโดยโปรแกรมดังกล่าว จากการศึกษาพบว่า สภาพพื้นที่จังหวัดจันทบุรีเป็นทั้งภูเขาสูง ที่ดอน ที่ราบลูกฟูก และที่ราบลุ่มชายฝั่งทะเล เป็นผลให้เกิดความหลากหลายและความสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติ ซึ่งเป็นปัจจัยพื้นฐานที่สำคัญต่อการพัฒนาเศรษฐกิจ ในช่วงเวลาที่ผ่านมาพื้นที่ดังกล่าวมีการใช้ประโยชน์ในกิจกรรมการพัฒนาต่างๆ เช่น เกษตรกรรม ซึ่งก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการใช้ที่ดินและป่าไม้ถูกทำลาย การเพาะเลี้ยงชายฝั่งซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญที่ก่อให้เกิดความเปลี่ยนแปลงต่อสภาพแวดล้อมชายฝั่ง และกลายเป็นปัญหาที่ส่งผลกระทบเชื่อมโยงถึงการใช้ประโยชน์ทรัพยากรและกิจกรรมการพัฒนาอื่นๆ จากผลการวิเคราะห์ปัญหาที่เกิดขึ้นในพื้นที่ พบว่า ปัญหาส่วนใหญ่เป็นปัญหาเกี่ยวกับการสูญเสียทรัพยากรธรรมชาติและสภาพแวดล้อมที่เสื่อมโทรม โดยเฉพาะทรัพยากรป่าไม้ และทรัพยากรน้ำ ดังนั้นการพัฒนาพื้นที่ศึกษาจึงมุ่งเน้นการแก้ไขปัญหาเพื่อฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติและสภาพแวดล้อม โดยพิจาณาทรัพยากรป่าไม้และทรัพยากรน้ำเป็นหลัก โดยคำนึงถึงศักยภาพและข้อจำกัดของพื้นที่ แผนโครงสร้างจังหวัดจันทบุรีที่เสนอแนะประกอบด้วยแผนหลัก 4 แผน คือ แผนกรใช้ที่ดิน แผนระบบชุมชน แผนโครงข่ายคมนาคม และแผนพัฒนาพื้นที่ท่องเที่ยว จากการทดลองประยุกต์ใช้ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ในการวางแผนโครงสร้างจังหวัดจันทบุรี พบว่าระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์มีประสิทธิภาพและความเหมาะสมในการนำมาประยุกต์ใช้ในการวางแผนพัฒนาพื้นที่ ทั้งนี้โดยมีเงื่อนไข คือ ผู้ใช้จะต้องศึกษาถึงความเหมาะสมในการทำงานของระบบอย่างละเอียด และพิจารณาเลือกใช้ให้เหมาะสมกับขั้นตอนการทำงาน จึงจะสามารถนำมาใช้งานได้อย่างสัมพันธ์กับลักษณะของงานวางแผน