กลไกระดับชาติในการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชน ในกระบวนการยุติธรรมทางอาญา

Abstract

ประเทศไทยได้มีการรับรองสิทธิมนุษยชนมาเป็นเวลาช้านานนับแต่สมัยสุโขทัยมาจนถึงปัจจุบันได้มีการรับรองสิทธิมนุษยชนทางอาญาซึ่งถือเป็นส่วนหนึ่งของสิทธิของพลเมืองไว้ในกฎหมายหลายฉบับ เป็นสิทธิที่คุ้มครองบุคคลที่เข้ามาสู่กระบวนการยุติธรรมทางอาญา ได้แก่ สิทธิของผู้ต้องหา จำเลยและผู้ต้องขัง การคุ้มครองสิทธิดังกล่าวในปัจจุบันดำเนินการผ่านทางกลไกต่างๆ ที่มีอยู่ ได้แก่ กลไกของศาล กลไกของฝ่ายนิติบัญญัติคือ คณะกรรมาธิการยุติธรรมและสิทธิมนุษยชน กลไกของฝ่ายบริหาร เช่น คณะกรรมการวินิจฉัยร้องทุกข์ คณะกรรมการ ป.ป.ป. ตำรวจ อัยการ ราชทัณฑ์ ซึ่งการดำเนินการโดยผ่านกลไกดังกล่าวมีข้อจำกัดบางประการ เพราะมีขอบเขตจำกัดเฉพาะ เท่าที่อยู่ในอำนาจหน้าที่ของเจ้าหน้าที่ฝ่ายต่างๆ เป็นผลให้แต่ละองค์กรให้การคุ้มครองได้เฉพาะบางเรื่อง บางเรื่องที่ไม่อยู่ในอำนาจของฝ่ายใดหรือเป็นการละเมิดสิทธิมนุษยชนโดยเอกชนด้วยกันเองก็จะไม่มีการแก้ไขเยียวยา ปัจจุบันประเทศไทยยังไม่มีกลไกระดับชาติที่ทำหน้าที่ส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชนโดยตรง คณะรัฐมนตรีจึงมีมติเมื่อวันที่ 10 กันยายน 2535 ที่จะจัดตั้งกลไกระดับชาติขึ้น เช่นเดียวกับต่างประเทศ เพื่อให้เป็นกลไกที่ทำหน้าที่ในการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชนในประเทศโดยตรง และให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น กลไกระดับชาติที่น่าจะมีความเหมาะสมกับประเทศไทยควรจะเป็นรูปแบบ “คณะกรรมการ” ซึ่งเป็นองค์กรอิสระขึ้นตรงต่อนายกรัฐมนตรี กรรมการส่วนใหญ่จะมาจากฝ่ายบริหารและให้องค์กรภาคเอกชนเข้ามาร่วมเป็นกรรมการด้วย คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนดังกล่าวจะมีอำนาจหน้าที่หลักในการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษชนตามขั้นตอนที่กฎหมายบัญญัติรวมทั้งมีอำนาจพิจารณาสอบสวนเรื่องราวร้องทุกข์ให้เกิดจากการละเมิด สิทธิมนุษยชนทั้งจากภายในและภายนอกประเทศและเสนอแนะวิธีการเยียวยาแก้ไขโดยจะเป็นกลไกที่ไม่ซ้ำซ้อนกับกลไกของฝ่ายต่างๆ ที่มีอยู่ก่อนแล้วแต่จะทำหน้าที่ช่วยเหลือสนับสนุนการดำเนินงานขององค์กรอื่นๆ ให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น