เครือข่ายการสื่อสารของเกษตรกรผู้ปลูกข้าวหอมมะลิอินทรีย์โครงการเกษตรอินทรีย์ จังหวัดสุรินทร์

Abstract

การศึกษาวิจัยเรื่อง “เครือข่ายการสื่อสารของเกษตรกรผู้ปลูกข้าวหอมมะลิอินทรีย์ โครงการเกษตรอินทรีย์ จังหวัดสุรินทร์” มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถึง ลักษณะเครือข่ายการสื่อสารของเกษตรกรผู้ปลูกข้าวหอมมะลิอินทรีย์ กระบวนการสื่อสารระหว่างเครือข่ายเกษตรกรผู้ปลูกข้าวหอมมะลิอินทรีย์ กับหน่วยงานราชการและองค์กรเอกชน และปัจจัยที่มีผลต่อการดำรงอยู่ของเครือข่ายเกษตรกรผู้ปลูกข้าวหอมมะลิอินทรีย์ เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ใช้วิธีการศึกษาจากเอกสาร การสัมภาษณ์แบบเจาะลึก และการสัมภาษณ์แบบไม่เป็นทางการร่วมกับการสังเกตการณ์ ผลการศึกษา ปรากฏดังนี้ 1. ลักษณะเครือข่ายการสื่อสารของเกษตรกรผู้ปลูกข้าวหอมมะลิอินทรีย์ โครงการเกษตรอินทรีย์ จังหวัดสุรินทร์ ประกอบไปด้วย 2 เครือข่ายหลักๆ ได้แก่ 1. เครือข่ายเกษตรกรผู้ปลูกข้าวหอมมะลิอินทรีย์ โครงการเกษตรอินทรีย์ จังหวัดสุรินทร์ มีลักษณะภายในของเครือข่ายประกอบไปด้วย (1.) เกษตรกรที่รวมกลุ่มแบบเป็นทางการ (2.) เกษตรกรที่รวมกลุ่มแบบไม่เป็นทางการ (3.) เกษตรกรที่เป็นเกษตรกรรายย่อย ซึ่งสามารถจัดประเภทเครือข่ายได้ 4 ประเภท ได้แก่ เครือข่ายในเชิงพื้นที่ เครือข่ายในเชิงประเด็นที่สนใจร่วม เครือข่ายในเชิงวิชาชีพของสมาชิกกลุ่ม เครือข่ายในเชิงระดับความเชื่อมโยง และรูปแบบการสื่อสารภายในเครือข่าย โดยดูจากทิศทางการไหลของข้อมูล ที่เกิดขึ้นในภายในเครือข่าย ได้แก่ การสื่อสารแบบวงล้อและการสื่อสารแบบทุกช่องทาง 2. เครือข่ายคณะทำงานโครงการเกษตรอินทรีย์ จังหวัดสุรินทร์ มีลักษณะภายในเครือข่ายหรือองค์ประกอบภายในเครือข่าย ประกอบไปด้วย (1.) กลุ่มแกนนำเครือข่ายคณะทำงาน (2.) กลุ่มสมาชิกเครือข่ายคณะทำงาน (3.) กลุ่มพันธมิตรของโครงการเกษตรอินทรีย์ จังหวัดสุรินทร์ ซึ่งสามารถจัดประเภทเครือข่ายได้ 2 ประเภท ได้แก่ เครือข่ายในเชิงประเด็นที่สนใจร่วมและเครือข่ายในเชิงลักษณะภาคีที่ร่วมในเครือข่าย รวมทั้งรูปแบบการสื่อสารภายในเครือข่าย โดยดูจากทิศทางการไหลของข้อมูล ที่เกิดขึ้นในภายในเครือข่าย ได้แก่ การสื่อสารแบบวงล้อและการสื่อสารแบบลูกโซ่ 2. กระบวนการสื่อสารระหว่างเครือข่ายเกษตรกรผู้ปลูกข้าวหอมมะลิอินทรีย์ โครงการเกษตรอินทรีย์ จังหวัดสุรินทร์ กับหน่วยงานราชการและองค์กรเอกชน พบว่า ประเด็นการสื่อสาร มีทั้งหมด 5 ประเด็น ที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการผลิตข้าวหอมมะลิอินทรีย์ ได้แก่ 1.) ประเด็นด้านการประชาสัมพันธ์ 2.) ประเด็นด้านการส่งเสริมการผลิตข้าวหอมมะลิอินทรีย์ 3.) ประเด็นด้านการรับรองมาตรฐานเกษตรอินทรีย์ 4.) ประเด็นด้านการตลาดข้าวหอมมะลิอินทรีย์ 5.) ประเด็นด้านการติดตามประเมินผลโครงการเกษตรอินทรีย์ จังหวัดสุรินทร์ 3. ปัจจัยที่มีผลต่อการดำรงอยู่ของเครือข่ายเกษตรกรผู้ปลูกข้าวหอมมะลิอินทรีย์ โครงการเกษตรอินทรีย์ จังหวัดสุรินทร์ ซึ่งแบ่งออกปัจจัยออกเป็น 2 กลุ่ม 1.ปัจจัยที่มีผลต่อการดำรงอยู่ ได้แก่ 1.) ปัจจัยด้านโครงการเกษตรอินทรีย์ จังหวัดสุรินทร์ อย่างเช่น ผู้บริหารและนโยบาย, การประสานความร่วมมือระหว่างหน่วยงานที่เป็นเครือข่ายคณะทำงาน, กลยุทธ์ในการจูงใจให้เกษตรกรมาเข้าร่วมโครงการฯ 2.) ปัจจัยด้านเครือข่ายเกษตรกรผู้ปลูกข้าวหอมมะลิอินทรีย์ อย่างเช่น การพึ่งพาตนเองในเรื่องการลดต้นทุนการผลิต, การมีส่วนร่วมระหว่างสมาชิกภายในเครือข่าย, การให้ความร่วมมือของเกษตรกรต่อกฎระเบียบและกิจกรรมของโครงการฯ 3.) ปัจจัยด้านชุมชนและบริบทแวดล้อม อย่างเช่น ความปลอดภัยจากสารเคมีและการบริโภคอาหารที่ปลอดภัย, กระแสความตื่นตัวของผู้ประกอบการและผู้บริโภคสินค้าเกษตรอินทรีย์ และ 2. ปัจจัยที่เป็นอุปสรรคต่อการดำรงอยู่ ได้แก่ 1.) ปัจจัยด้านโครงการเกษตรอินทรีย์ จังหวัดสุรินทร์ อย่างเช่น การเปลี่ยนแปลงผู้บริหารและนโยบายที่ไม่สอดคล้องกับความต้องการของเกษตรกร, เจ้าหน้าที่ไม่พอต่อจำนวนเกษตรกรและขาดการส่งเสริมอย่างต่อเนื่อง 2.) ปัจจัยด้านเครือข่ายเกษตรกรผู้ปลูกข้าวหอมมะลิอินทรีย์ อย่างเช่น เกษตรกรยังยึดติดอยู่กับการใช้สารเคมีในการทำนาและยังไม่เห็นประโยชน์ของการปลูกข้าวหอมมะลิอินทรีย์, เกษตรกรยังไม่เข้าในเรื่องของมาตรฐานเกษตรอินทรีย์, เกษตรกรไม่สามารถกำหนดราคาข้าวได้ 3.) ปัจจัยด้านชุมชนและบริบทแวดล้อม ได้แก่ สภาพแวดล้อมไม่เอื้ออำนวยต่อการปลูกข้าวหอมมะลิอินทรีย์