แนวทางการส่งเสริมการศึกษาเพื่อเสริมสร้างความเข้มแข็งของครอบครัวพ่อหรือแม่คนเดียว

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาสภาพชีวิตครอบครัวพ่อหรือแม่คนเดียว 2) วิเคราะห์ความต้องการเสริมสร้างความเข้มแข็งของครอบครัวและความต้องการด้านการศึกษาของพ่อหรือแม่คนเดียว และ 3) เสนอแนวทางการส่งเสริมการศึกษาเพื่อเสริมสร้างความเข้มแข็งของครอบครัวพ่อหรือแม่คนเดียว ผู้วิจัยเก็บข้อมูลโดยการศึกษารายกรณีแม่คนเดียว 14 ราย การสนทนากลุ่ม การสัมภาษณ์แม่คนเดียวและผู้เชี่ยวชาญ ผลการวิจัยพบว่า 1. สภาพชีวิตของครอบครัวแม่คนเดียว เมื่อจำแนกตามแหล่งที่พักอาศัย 3 ลักษณะ คือ บ้านพักชั่วคราว (หน่วยงาน/ องค์กรเอกชน ภาครัฐและองค์กรทางศาสนา) บ้านของพ่อแม่และเครือญาติ และบ้านเช่า พบว่า แต่ละกลุ่มต่างเผชิญการปรับตัวกับการเป็นแม่มือใหม่เพราะส่วนใหญ่มีบุตรคนแรก ครอบครัวแม่คนเดียวต้องปรับตัวจัดการกับบทบาทที่หลากหลาย เช่น การศึกษาต่อของผู้เป็นแม่คนเดียว การประกอบอาชีพเพื่อหารายได้ และการเลี้ยงดูบุตรในเวลาเดียวกัน ฯลฯ สิ่งที่เป็นปัญหา คือ ความยากลำบากทางเศรษฐกิจ อารมณ์ความรุนแรงและความเครียด แม่คนเดียวส่วนใหญ่ต้องการมีคู่ชีวิตและคาดหวังการเพิ่มวุฒิการศึกษาเพื่อให้สามารถมีอาชีพที่สร้างรายได้มากขึ้นสำหรับความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นของครอบครัว โดยเฉพาะการเลี้ยงดูลูกให้ได้รับการศึกษาสูง ๆ มีอนาคตที่ดี 2. ความต้องการพัฒนาความเข้มแข็งของครอบครัวและความต้องการการศึกษาของแม่คนเดียว พบว่าคุณลักษณะครอบครัวเข้มแข็งที่ครอบครัวแม่คนเดียวในสังคมไทยมีอยู่คือ ทุนทางสังคม และสัมพันธภาพ ส่วนที่เป็นปัญหาที่เด่นชัด คือ การพึ่งตนเองด้านเศรษฐกิจและการหลีกเลี่ยงภาวะเสี่ยง เมื่อวิเคราะห์ความต้องการการศึกษาพบว่า เนื้อหาสาระความรู้เพื่อเสริมสร้างความเข้มแข็งสำหรับครอบครัวแม่คนเดียวมี 5 ประเด็นหลัก ได้แก่ 1) การรับบทบาทการเป็นพ่อและแม่ 2) จิตวิทยาและความรัก 3) การวางแผนชีวิตครอบครัว 4) การงานอาชีพและเศรษฐกิจครอบครัว และ 5) การเข้าถึงทรัพยากรต่าง ๆ 3. แนวทางการส่งเสริมการศึกษาเพื่อเสริมสร้างความเข้มแข็งของครอบครัวแม่คนเดียว พบว่าควรมีการจัดการศึกษาทั้งในและนอกโรงเรียนเพื่อป้องกันและบรรเทาปัญหาครอบครัวแม่คนเดียว การส่งเสริมควรพิจารณาสภาพครอบครัวที่มีระดับปัญหาแตกต่างกัน ในกรณีที่มีปัญหาซับซ้อนมากอาจต้องการการปฏิบัติเป็นการเฉพาะรายและต้องการปัจจัยสนับสนุนทางสังคมมากกว่าครอบครัวที่ค่อนข้างมีคุณลักษณะของครอบครัวเข้มแข็ง การวิจัยครั้งนี้พบว่าแนวนโยบายที่ดำเนินการในปัจจุบันเอื้อต่อการปฏิบัติแต่ควรพัฒนาความร่วมมือระหว่างหน่วยงาน/องค์กรต่าง ๆ เพื่อให้เกิดการประสานเชื่อมโยงในการใช้ทรัพยากรและการทำงานที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น ประเด็นหลัก 5 ด้านที่เป็นความต้องการทางการศึกษาควรได้รับการบรรจุเป็นเนื้อหาสาระความรู้สำหรับการเสริมสร้างความเข้มแข็งของครอบครัวแม่คนเดียว ผู้ที่เป็นวิทยากรในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ควรมีความรู้ เทคนิคและทักษะ การให้คำปรึกษา ในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ควรมีการสร้างสัมพันธภาพก่อนเข้าสู่การเรียนการสอน รวมทั้งควรมีการสร้างสื่อการเรียนรู้ และนวัตกรรมที่หลากหลาย เพื่อเพิ่มทางเลือกในการเรียนรู้แก่ครอบครัวแม่คนเดียว