แนวทางการศึกษาชุมชนเพื่อการรับมือภัยพิบัติซ้ำซ้อนผ่านการมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้เสีย

Abstract

งานวิจัยชิ้นนี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) วิเคราะห์ศักยภาพทุนชุมชนในการรับมือภัยพิบัติซ้ำซ้อน 2)วิเคราะห์การมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้เสียในการรับมือภัยพิบัติซ้ำซ้อน และ 3) นำเสนอแนวทางการศึกษาชุมชนเพื่อการรับมือภัยพิบัติซ้ำซ้อนผ่านการมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้เสีย จากการเก็บรวบรวมข้อมูลผ่านการศึกษาเอกสาร การสังเกต และการสัมภาษณ์เชิงลึก ผู้วิจัยวิเคราะห์ข้อมูลดังกล่าวผ่านการจำแนกชนิดข้อมูล การเปรียบเทียบข้อมูล และการสร้างข้อสรุปแบบอุปนัย ผลการศึกษาพบว่า 1) ทุนชุมชนที่มีศักยภาพในการรับมือภัยพิบัติซ้ำซ้อน ประกอบด้วย การจัดการทรัพยากรน้ำ ความรู้เกี่ยวกับการเกษตร และเครือข่ายชุมชน ทุนเหล่านี้สามารถป้องกันภัยพิบัติซ้ำซ้อนได้เนื่องจากทำให้เกษตรกรมีน้ำใช้ตลอดปี มีรายได้อย่างต่อเนื่อง และมีปฏิสัมพันธ์ระหว่างกันในภาวะปกติ เมื่อเกิดภาวะภัยพิบัติ การแบ่งพื้นที่ในการจัดการทรัพยากรน้ำ การใช้พื้นที่เป็นแก้มลิง และการทำงานอย่างสามประสาน (องค์การบริหารส่วนตำบล กำนันและผู้ใหญ่บ้าน และวิสาหกิจชุมชน) สามารถบรรเทาภัยพิบัติได้ 2) การมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้เสียในการรับมือภัยพิบัติซ้ำซ้อน ประกอบด้วย 1) การมีส่วนร่วมจากผู้มีส่วนได้เสียภายในชุมชน ผู้มีส่วนได้เสียภายในชุมชน ได้แก่ ผู้นำชุมชน สมาชิกชุมชน และเยาวชน เป็นองค์ประกอบสำคัญในการสร้างพลังอำนาจ การมีส่วนร่วม และความตระหนักในความเป็นชุมชน โดยสถาบันสารสนเทศทรัพยากรน้ำและการเกษตร (องค์การมหาชน) ได้ปรับสถานะของผู้มีส่วนได้เสียดังกล่าวเป็นคณะกรรมการน้ำชุมชน และ 2)การมีส่วนร่วมจากผู้มีส่วนได้เสียภายนอกชุมชน วิสัยทัศน์ พันธกิจ และภารกิจของคณะกรรมการน้ำชุมชนสามารถนำไปสู่การมีส่วนร่วมจากผู้มีส่วนได้เสียภายนอกชุมชนในการสนับสนุนความรู้ความเชี่ยวชาญและงบประมาณเพื่อขับเคลื่อนการดำเนินงาน ทำให้ชุมชนเกิดระบบการจัดการทรัพยากรน้ำอย่างเป็นรูปธรรมในลักษณะปฏิทินการจัดการทรัพยากรน้ำและกิจกรรมการเกษตร 3) แนวทางการศึกษาชุมชนเพื่อการรับมือภัยพิบัติซ้ำซ้อนผ่านการมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้เสีย ประกอบด้วย 1) วัตถุประสงค์ในการจัดการศึกษาชุมชนควรครอบคลุมถึงลักษณะภัยพิบัติซ้ำซ้อน ทุนชุมชน และการมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้เสียในการรับมือภัยพิบัติซ้ำซ้อน 2) การจัดประสบการณ์เรียนรู้ควรเน้นการสร้างพลังอำนาจให้แก่ผู้นำชุมชน ส่งเสริมการมีส่วนร่วมของสมาชิกชุมชน และสร้างความตระหนักแก่เยาวชนเกี่ยวกับการรับมือภัยพิบัติซ้ำซ้อน และ และ 3) การประเมินผลควรเป็นการประเมินผลเพื่อพัฒนา การประเมินผลในลักษณะดังกล่าวจะช่วยให้ชุมชนมีศักยภาพในการตอบสนองความต้องการในระดับปัจเจก ระดับชุมชน และระดับชาติ โดยชุมชนจะต้องจัดทำรายงานความคืบหน้าของโครงการตามที่ชุมชนวางแผนไว้