การพัฒนารูปแบบการเรียนรู้ศิลปะเพื่อส่งเสริมจิตสำนึกในการอยู่ร่วมกัน

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) พัฒนารูปแบบการเรียนรู้ศิลปะเพื่อส่งเสริมจิตสำนึกในการอยู่ร่วมกันระหว่างนักเรียนไทยและนักเรียนข้ามชาติ และ 2) เพื่อศึกษาผลของการใช้รูปแบบการเรียนรู้ที่ผู้วิจัยพัฒนาขึ้นต่อพัฒนาการทางจิตสำนึกในการอยู่ร่วมกันของกลุ่มตัวอย่าง การดำเนินการวิจัยแบ่งออกเป็น 3 ระยะ ได้แก่ 1) ระยะเตรียมข้อมูลในการพัฒนารูปแบบการเรียนรู้ ประกอบด้วย การวิจัยเอกสาร การวิจัยเชิงสำรวจด้วยแบบสอบถามจากโรงเรียนที่มีการจัดการเรียนรวม 34 แห่ง การวิจัยภาคสนามด้วยการสังเกตและการสัมภาษณ์ในโรงเรียน 6 แห่ง และการสัมภาษณ์ผู้เชี่ยวชาญ 22 ท่าน 2) ระยะพัฒนารูปแบบการเรียนรู้ศิลปะเพื่อส่งเสริมจิตสำนึกในการอยู่ร่วมกัน และ 3) ระยะทดสอบคุณภาพรูปแบบการเรียนรู้ โดยจัดการทดลอง 2 ครั้ง คือ การทดลองใช้รูปแบบในระยะยาว กลุ่มตัวอย่างคือนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 2 และ 3 จำนวน 41 คน แบ่งเป็นกลุ่มทดลอง A 21 คนและกลุ่มทดลอง B 20 คน ด้วยแผนการทดลองข้ามสลับแบบวัดซ้ำ กิจกรรมการเรียนรู้ 6 กิจกรรม ระยะเวลารวม 8 สัปดาห์ และการทดลองใช้รูปแบบในระยะสั้น กลุ่มตัวอย่างคือนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 จำนวน 52 คน ด้วยแผนการทดลองกลุ่มเดียว ทดสอบก่อน-หลัง กิจกรรมการเรียนรู้รวม 4 กิจกรรม ระยะเวลา 1 วัน เครื่องมือที่ใช้รวบรวมข้อมูลประกอบด้วย แบบวัดจิตสำนึกในการอยู่ร่วมกัน แบบสังเกตพฤติกรรม แบบสัมภาษณ์ แบบสะท้อนคิด และสังคมมิติ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยความถี่ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน การวิเคราะห์ความแปรปรวนแบบวัดซ้ำ การทดสอบค่า t และการวิเคราะห์เนื้อหา ผลการพัฒนารูปแบบสรุปได้ว่า หลักการของรูปแบบการเรียนรู้ศิลปะเพื่อส่งเสริมจิตสำนึกในการอยู่ร่วมกัน หรือ LTTA Model คือ “การใช้กระบวนการเรียนรู้ศิลปะเพื่อส่งเสริมให้ผู้เรียนที่มีความแตกต่างทางวัฒนธรรมได้แสดงตัวตน เชื่อมโยงกับผู้อื่น และหันมาร่วมมือกัน” ซึ่งประกอบด้วยองค์ประกอบย่อย 5 ข้อ ได้แก่ 1) การแสดงตัวตนผ่านศิลปะ 2) การเปรียบเทียบความเหมือนและต่างระหว่างบุคคล 3) การจินตนาการความรู้สึกของผู้อื่น 4) การเรียนรู้เรื่องราวของบุคคลและวัฒนธรรม และ 5) การร่วมมือโดยมีเป้าหมายร่วมกัน โดยศิลปะมีบทบาท 3 ด้าน คือ 1) สื่อการเรียนรู้ 2) กระบวนการเรียนรู้ และ 3) แรงจูงใจในการเรียนรู้ ผลการทดลองสรุปได้ว่า 1) ในการทดลองใช้รูปแบบระยะยาวพบว่า คะแนนแบบวัดจิตสำนึกในการอยู่ร่วมกันหลังเรียนของกลุ่มทดลอง A สูงกว่าก่อนเรียน และสูงกว่ากลุ่มทดลอง B อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ซึ่งคงที่เมื่อวัดซ้ำหลังจบกิจกรรม 4 สัปดาห์ นักเรียนแสดงพฤติกรรมเชิงบวกเพิ่มขึ้น และแสดงมุมมองทางบวกต่อตนเอง ผู้อื่น และสังคมมากขึ้น 2) ในการทดลองใช้รูปแบบระยะสั้นพบว่า คะแนนแบบวัดจิตสำนึกในการอยู่ร่วมกันหลังเรียนของกลุ่มตัวอย่างสูงกว่าก่อนเรียนอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ผลการวิจัยแสดงศักยภาพของรูปแบบในการส่งเสริมการอยู่ร่วมกันระหว่างนักเรียนไทยและนักเรียนข้ามชาติ ทั้งนี้ ควรมีการศึกษาเพื่อขยายผลการใช้รูปแบบในบริบทอื่น เช่น โรงเรียนนานาชาติ หรือการเรียนรวมระหว่างผู้เรียนต่างศาสนา