พัฒนาการองค์ประกอบทางกายภาพพระราชวังดุสิตในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ช่วงพุทธศักราช 2441 - 2453

Abstract

การศึกษาพัฒนาการองค์ประกอบทางกายภาพพระราชวังดุสิต เป็นการศึกษาถึงองค์ประกอบทางกายภาพต่างๆ นำไปสู่การวิเคราะห์และสรุปพัฒนาการขององค์ประกอบทางกายภาพในพระราชวังดุสิต ตั้งแต่ปีพุทธศักราช 2441 – 2453 โดยอาศัยข้อมูลจากรายงานผลการวิจัย การศึกษาข้อมูลในเอกสารประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรมพระราชวังดุสิตในการศึกษานำไปสู่การวิเคราะห์เพื่อให้ได้ชุดข้อมูลและชุดแผนที่ ตลอดระยะเวลา 13 ปีที่มีความสอดคล้องและสัมพันธ์กัน ผลการศึกษาพบว่า พระราชวังดุสิตตลอดระยะเวลา 13 ปีพบรายการองค์ประกอบทางกายภาพทั้งหมด 1,580 รายการ ในการศึกษาครั้งนี้ศึกษาเฉพาะภายในเขตพระราชฐานซึ่งมี 904 รายการ ต่อมาจึงระบุที่ตั้งและลักษณะองค์ประกอบทางกายภาพภายในเขตพระราชฐาน ได้ 796 รายการ จำแนกตามหมวดหมู่ได้ 8 ประเภท ได้แก่ พระที่นั่ง 9 องค์ พระตำหนัก 3 หลัง ตำหนัก 12 หลัง คลอง 10 สาย ถนน 20 สาย สะพาน 14 สะพาน ประตูรั้วและกำแพง 8 จุดและสวนและเกาะ 7สวน 4 เกาะ นำข้อมูลที่ได้จัดทำเป็นชุดข้อมูลและชุดแผนที่ซึ่งแสดงถึงพัฒนาการองค์ประกอบทางกายภาพพระราชวังดุสิต ตั้งแต่ปีพุทธศักราช 2441 – 2453 พัฒนาการองค์ประกอบทางกายภาพพระราชวังดุสิตนั้นมีพัฒนาการการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา สามารถแบ่งได้เป็น 4 ช่วง ได้แก่ ช่วงแรก พ.ศ.2441 – 2445 เป็นช่วงเริ่มต้น การวางรากฐานระบบการคมนาคมและการสาธาณูปโภคต่างๆ ช่วงที่สอง พ.ศ.2446 – 2451 เป็นช่วงเวลาที่มีพัฒนาการเกี่ยวกับการก่อสร้างงานสถาปัตยกรรมเป็นจำนวนมาก ช่วงที่สาม พ.ศ.2452 เป็นช่วงของการปรับปรุง ซ่อมแซมองค์ประกอบต่างๆ ที่เริ่มเสื่อมโทรมและช่วงที่สี่ พ.ศ.2453 ปีสุดท้ายในรัชกาลเป็นช่วงการก่อสร้างอาคารประกอบกับแนวคิดเรื่องการขยายเขตพระราชฐาน ต่อมาในเดือนตุลาคม ปีเดียวกัน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จสวรรคต ณ พระที่นั่งอัมพรสถาน พระราชวังดุสิต เป็นการยุติบทบาทพระราชวังดุสิตในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว