แนวทางการออกแบบสภาพแวดล้อมทางกายภาพภายนอก และสิ่งอำนวยความสะดวกสำหรับผู้สูงอายุของสถานบริการสาธารณสุขระดับปฐมภูมิ ในจังหวัดนครราชสีมา

Abstract

ผู้สูงอายุเป็นช่วงอายุที่มีปัญหาด้านสุขภาพและจำนวนประชากรผู้สูงอายุในประเทศไทย มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง โดยที่สถานบริการสาธารณสุขระดับปฐมภูมิ เป็นทรัพยากรสุขภาพที่สำคัญในโครงสร้างระบบบริการสุขภาพสำหรับทุกกลุ่มวัย รวมถึงผู้สูงอายุ การเข้าถึงการบริการสาธารณสุขได้ง่ายและการใช้ชีวิตประจำวันได้สะดวกของผู้สูงอายุ จะช่วยลดปัญหาด้านสุขภาพได้ นับตั้งแต่ประเทศไทยมีพระราชบัญญัติผู้สูงอายุ พ.ศ. 2546 ได้เริ่มมีการให้ความสนใจในการออกแบบสภาพแวดล้อมทางกายภาพที่เหมาะสมสำหรับผู้สูงอายุ การศึกษาครั้งนี้จึงมุ่งเน้นการหาแนวทางการออกแบบสภาพแวดล้อมทางกายภาพภายนอก และสิ่งอำนวยความสะดวกสำหรับผู้สูงอายุของสถานบริการสาธารณสุขระดับปฐมภูมิ ในจังหวัดนครราชสีมา โดยศึกษาข้อมูลจากการทบทวนเอกสารและการสำรวจภาคสนามใน 2 ส่วนหลักคือ ผู้สูงอายุและสถานบริการสาธารณสุขระดับปฐมภูมิ ด้วยวิธีการสัมภาษณ์ สอบถาม และสังเกตการณ์ จากพื้นที่ศึกษาสถานบริการสาธารณสุขระดับปฐมภูมิในจังหวัดนครราชสีมาจำนวน 16 แห่ง และผู้สูงอายุจำนวน 401 ตัวอย่าง การศึกษาพบว่าทั้งบุคลากรในสถานบริการสาธารณสุขและผู้สูงอายุ เห็นความสำคัญของการใช้สถานที่ภายนอกอาคาร โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพ ด้วยความเชื่อว่าความเจ็บป่วยเป็นเรื่องรักษาและป้องกันได้ ปัญหาที่พบเป็นเรื่องขององค์ประกอบใช้งานที่เป็นไปตามข้อกำหนด ทั้งเชิงกฏหมายและข้อแนะนำสากลสำหรับการออกแบบเพื่อผู้สูงอายุ อันเนื่องมาจากการไม่ได้ให้ความสำคัญกับเรื่องนี้มาในอดีต การรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูลพบว่า แนวความคิดพื้นฐานที่ต้องคำนึงถึงในการออกแบบพื้นที่ภายนอกอาคารเพื่อผู้สูงอายุคือ การป้องกันอันตราย การช่วยบำบัดฟื้นฟูอาการเจ็บป่วย และการช่วยส่งเสริมสุขภาพเพื่อชะลอความเสื่อมของร่างกายและจิตใจ โดยในรายละเอียดมีประเด็นที่ควรคำนึงถึง 7 ประการ ได้แก่ ความปลอดภัย การส่งเสริมปฏิสัมพันธ์ทางสังคม การสนองตอบความเชื่อ การมีความยืดหยุ่นปรับเปลี่ยนได้ ความง่ายต่อการใช้งาน/เรียนรู้ ความง่ายต่อการดูแลรักษา การเข้าถึงได้และความพอเพียง ผลการศึกษาได้เสนอแนวทางสำหรับการออกแบบพื้นที่ภายนอกอาคาร ของสถานบริการสาธารณสุขระดับปฐมภูมิสำหรับผู้สูงอายุ ในเรื่องของ การวางผังบริเวณ และการออกแบบองค์ประกอบบริเวณ เช่น ที่จอดรถ ทางเดิน ทางลาด บันได ราวจับ ที่นั่ง ป้าย พืชพรรณ เป็นต้น