แนวความคิดทางด้านการเมืองและการศึกษา กับบทบาททางการศึกษาของเจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี (สนั่น เทพหัสดิน ณ อยุธยา)

Abstract

เจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี (สนั่น เทพหัสดิน ณ อยุธยา) เป็นเสนาบดีกระทรวงธรรมการคนเดียวที่ได้มีโอกาสในการจัดการศึกษาของชาติทั้งในช่วงก่อนและหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 บทบาททางการศึกษาของท่านเป็นสิ่งที่สอดคล้องและสัมพันธ์กับนโยบายรัฐในทั้งสองช่วงเวลา กล่าวคือ ในยุคที่ไทยมีการปกครองโดยระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์นั้น บทบาททางการศึกษาของท่านมีส่วนโดยตรงในการเร้าความรู้สึกในเรื่องรักชาติและดึงความภักดีมาสู่องค์พระมหากษัตริย์ผู้เป็นศูนย์กลางของระบอบการปกครอง ในยุคที่ไทยมีการปกครองโดยระบอบรัฐธรรมนูญ บทบาททางการศึกษาของท่านได้มีส่วนในการให้ความรู้เรื่องการปกครองในระบอบใหม่ ย้ำเน้นให้เห็นความสำคัญและพิทักษ์ไว้ซึ่งกฎหมายรัฐธรรมนูญอันเป็นสัญลักษณ์ของการปกครองในระบอบใหม่ การที่ท่านมีแนวความคิดว่า การศึกษาควรมีฐานะเป็นส่วนย่อยในโครงสร้างสังคมรูปแบบในการจัดการศึกษาควรเปลี่ยนแปลงไปตามการเปลี่ยนแปลงทางการเมือง เป็นเหตุผลสำคัญส่วนหนึ่งของการมีบทบาททางการศึกษาดังกล่าว เหตุผลในอีกส่วนหนึ่งนั้นน่าจะอยู่ที่แนวความคิดทางการเมืองของตัวท่านเอง ที่ได้มีการเปลี่ยนแปลงจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาเป็นระบอบรัฐธรรมนูญในช่วงหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475