สารทำบริสุทธิ์บางส่วนจากต้นสาละลังกา (Couroupita guianensis) ที่มีแอกทิวิตีกดอินฟลามมาโซมส์ในเซลล์ไลน์มอนอไซต์ของมนุษย์ THP-1

Abstract

โรคเก๊าท์ (gout) เป็นโรคที่เกิดจากการอักเสบด้วยตนเอง (autoinflammatory diseases) ซึ่งมีสาเหตุมาจากปัจจัยทางพันธุกรรมและ/หรือความผิดปกติของระบบเมแทบอลิซึมในร่างกาย ทำให้มีกรดยูริกในเลือดสูงกว่าปกติและเกิดการตกตะกอนเป็นผลึกยูเรต (monosodium urate; MSU) สะสมอยู่ในเนื้อเยื่อต่างๆ ทำให้เกิดอาการอักเสบจากการหลั่ง ไซโตไคน์ที่เกี่ยวข้องกับการอักเสบ โดยเฉพาะอินเตอร์ลิวคิน 1 บีต้า (interleukin 1 β; IL-1β) และอินเตอร์ลิวคิน 18 (IL-18) จากการศึกษาก่อนหน้านี้ได้มีรายงานว่า การกระตุ้นอิน ฟลามมาโซมส์ (Inflammasomes) เป็นกลไกหลักในการนำไปสู่การหลั่งไซโตไคน์เหล่านี้ โดยอินฟลามมาโซมส์เป็นกลุ่มของโปรตีนขนาดใหญ่ ซึ่งประกอบด้วยโปรตีน 3 ชนิด ได้แก่ 1) โปรตีนในกลุ่ม NOD-like receptors (NLR) 2) โปรตีนตัวเชื่อม (adaptor protein) ASC และ 3) pro-caspase-1 ซึ่งเป็นโปรตีเอสรูปแบบที่ยังไม่มีแอกทิวิตี เมื่อมีสิ่งเร้า เช่น โมเลกุลที่ทำให้เกิดความเสียหายต่อเนื้อเยื่อหรือเซลล์ เช่น กรดยูริก เป็นต้น อินฟลามมาโซมส์จะประกอบตัวขึ้น ส่งผลให้มีการย่อยตนเองของ pro-caspase-1 กลายเป็น caspase-1 ซึ่งเป็นโปรตีเอสที่สมบูรณ์และสามารถย่อยซับสเตรท คือ pro-IL-1β ได้ ทำให้เกิดการผลิต IL-1β ที่พร้อมจะหลั่งออกภายนอกเซลล์เพื่อกระตุ้นการอักเสบได้ งานวิจัยนี้จึงมีวัตถุประสงค์ในการคัดกรองสารจากพืชที่มีฤทธิ์ยับยั้งการกระตุ้นอินฟลามมาโซมส์ในเซลล์ไลน์มอนอไซต์ของมนุษย์ เพื่อจะหาสารต้นแบบที่มีฤทธิ์ต้านอาการอักเสบแบบจำเพาะที่ยับยั้งการกระตุ้นอินฟลามมาโซมส์ได้ต่อไป ในงานวิจัยนี้ใช้สารสกัดหยาบและสารทำให้บริสุทธิ์บางส่วนจากดอก ใบ กิ่ง เปลือกและเนื้อในผลของสาละลังกาหรือต้นลูกปืนใหญ่ (Couroupita guianensis) กับส่วนรากของย่านาง (Tiliacora triandra (Colebr.) Diels) รวมทั้งสิ้น 77 ตัวอย่าง นำตัวอย่างที่ได้มาทดสอบหาความเป็นพิษต่อเซลล์ไลน์ THP-1 ซึ่งเป็นเซลล์ไลน์มอนอไซต์ของมนุษย์โดยวิธี MTT และนำความเข้มข้นที่ให้ค่าการยับยั้งการเจริญของเซลล์ 20 เปอร์เซ็นต์มาทดสอบฤทธิ์ในการกดการหลั่ง IL-1β โดยวิธี ELISA ผลแสดงว่า สารสกัดหยาบและสารทำให้บริสุทธิ์บางส่วนจากกิ่ง ดอกและใบของสาละลังกาจำนวน 14 ตัวอย่าง สามารถยับยั้งการหลั่ง IL-1β ได้ โดยเฉพาะสารทดสอบรหัส F173 และ F174 ซึ่งแยกได้จากดอกสาละลังกา มีฤทธิ์ยับยั้งการหลั่ง IL-1β ดีที่สุด คิดเป็น 12.27 และ 10.97 เปอร์เซ็นต์ตามลำดับ เพื่อศึกษาฤทธิ์ของตัวอย่างทดสอบต่อการกระตุ้นอินฟลามมาโซมส์ จึงนำตัวอย่างทดสอบไปศึกษาผลที่มีต่อระดับการถอดรหัสของยีน IL1B โดยวิธี quantitative RT-PCR พบว่า ตัวอย่างทดสอบรหัส F173 และ F174 ไม่ทำให้การแสดงออกของยีน IL1B ลดลง และเมื่อนำไปวัดฤทธิ์ของสารสกัดตัวอย่างต่อแอกทิวิตีของ caspase-1 โดยใช้ Caspase-Glo®1 Inflammasome Assay ซึ่งเป็นตัวบ่งชี้แอกทิวิตีของ อินฟลามมาโซมส์พบว่า ตัวอย่างทดสอบรหัส F173 และ F174 มีฤทธิ์กดแอกทิวิตีของ caspase-1 ได้ ดังนั้น ตัวอย่างทดสอบรหัส F173 และ F174 อาจมีฤทธิ์ยับยั้งการหลั่ง IL-1β ผ่านการกดการกระตุ้นอินฟลามมาโซมส์ได้ ซึ่งต้องทำการแยกให้เป็นสารบริสุทธิ์เพื่อใช้ในการพัฒนาเป็นยาที่ลดการอักเสบแบบจำเพาะต่ออินฟลามมาโซมส์ต่อไป