ความสัมพันธ์ระหว่างปริมาณตะกอนแขวนลอยรายปีในแม่น้ำกับปัจจัยต่างๆ ทางด้านน้ำฝน น้ำท่า และคุณลักษณะของลุ่มน้ำ

Abstract

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ในการจัดสร้างสมการความสัมพันธ์ระหว่างปริมาณตะกอนแขวนลอยรายปีกับปัจจัยต่าง ๆทางด้านอุทกวิทยาและคุณลักษณะทางกายภาพของพื้นที่ลุ่มน้ำ โดยปัจจัยทางด้านอุทกวิทยาได้แก่ ปริมาณน้ำฝนและปริมาณน้ำท่ารายปี ปัจจัยทางด้านคุณลักษณะทางกายภาพของพื้นที่ลุ่มน้ำ ได้แก่ ขนาดของพื้นที่ ความลาดชันลำน้ำ ความยาวของลำน้ำหลักจากจุดออกถึงขอบเขต บนของพื้นที่ลุ่มน้ำ ความยาวของลำน้ำหลักจากจุดออกถึงจุดใกล้ศูนย์ถ่วงพื้นที่ และเปอร์เซ็นต์ของการใช้ที่ดิน 5 ประเภท ได้แก่ เกษตรกรรม ป่าไม้ ที่อยู่อาศัย แหล่งน้ำและพื้นที่อื่น ๆ พื้นที่ลุ่มน้ำที่ใช้ในการศึกษา ประกอบด้วย 15 ลุ่มน้ำในภาคเหนือและ 15 ลุ่มน้ำในภาคใต้ ใช้วิธีสหสัมพันธ์ถดถอยโดยใช้โปรแกรมสำเร็จรูป SPSS ในการหาสมการความสัมพันธ์ระหว่างตัวแปร ผลการศึกษาแบ่งออกเปีนความสัมพันธ์รายพื้นที่ลุ่มน้ำและรายพื้นที่ภูมิภาค โดยรายพื้นที่ลุ่มน้ำเป็นการศึกษาโดยใช้ชลภาพและกราฟความสัมพันธ์รายเดือนระหว่างปริมาณตะกอนแขวนลอยกับปริมาณน้ำฝนและน้ำท่า พบว่าปัจจัยที่มิความสัมพันธ์กับปริมาณตะกอนแขวนลอยมากที่สุดคือปริมาณน้ำท่า ส่วนความสัมพันธ์รายพื้นที่ภูมิภาคเป็นการศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างปริมาณตะกอนแขวนลอย รายปีกับปัจจัยแบ่งออกเป็น 3 กลุ่มตามลำดับความสำคัญที่มีต่อปริมาณตะกอนแขวนลอย กลุ่มแรก คือ ปริมาณน้ำท่าหรือน้ำฝน กลุ่มที่สอง คือ คุณลักษณะทางกายภาพของลุ่มน้ำ กลุ่มที่สาม คือ เปอร์เซ็นต์การใช้ที่ดินประเภทต่าง ๆ สมการความสัมพันธ์ของภาคเหนือ ภาคใต้และรวม 2 ภาค ให้ค่า R2 อยู่ในช่วง 0.765-0.822, 0.439-0.640 และ 0.686-0.723 ตามลำดับ และให้ค่าคำนวณปริมาณตะกอนแขวนลอยรายปีสูงกว่าค่าจริงโดยมีความแตกต่างเฉลี่ยอยู่ในช่วง 51.09-67.35%, 65.78-78.69% และ 57.51-68.37% ตามลำดับ