ที่อยู่อาศัยบริเวณแนวกั้นน้ำของกรุงเทพมหานครริมแม่น้ำเจ้าพระยาฝั่งธนบุรี : การศึกษาผลกระทบและแนวทางแก้ปัญหา

Abstract

การวิจัยเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาผลกระทบของการก่อสร้างคันกั้นน้ำของกทม. ต่อที่อยู่อาศัยและชุมชนในเขตบางพลัด ซึ่งตั้งอยู่ด้านหน้าและหลังแนวคันกั้นน้ำ บริเวณพื้นที่ฝั่งตะวันตกของแม่น้ำเจ้าพระยาช่วงสะพานกรุงธนบุรีถึงสะพานสมเด็จพระปิ่นเกล้า โดยแบ่งแยกศึกษาจากบ้านซึ่งถือครองที่ดินในลักษณะที่ต่างกัน 3 กรณี คือ กรณีเจ้าของบ้านเป็นเจ้าของที่ดิน, กรณีที่เป็น ที่ดินเช่า และกรณีบุกรุกที่สาธารณะ รวมถึงการศึกษาขั้นตอนการทำงานของหน่วยงานราชการที่เกี่ยวข้องกับการแก้ปัญหาน้ำท่วม ซึ่งมีทั้งที่ประสบความสำเร็จและประสบปัญหาต่อชุมชนและที่อยู่อาศัย นอกจากนี้ ยังรวมถึงการศึกษาแนวความคิดในการควบคุมการใช้ประโยชน์ที่ดินริมแม่น้ำ และการควบคุมการก่อสร้างริมแม่น้ำเจ้าพระยาในอนาคต ผลจากการวิจัยพบว่า ประชากรในพื้นที่ส่วนใหญ่เชื่อว่าการสร้างคันกั้นน้ำจะเป็นประโยชน์ในการป้องกันน้ำท่วม และน่าจะทำให้ที่อยู่อาศัยและชุมชนโดยรวมอยู่ในสภาพที่ดีขึ้น แต่อย่างไรก็ตาม การก่อสร้างก็ก่อให้เกิดผลกระทบในทางลบอยู่หลายประการด้วยกัน ซึ่งปัญหาต่าง ๆ มีสาเหตุมาจาก กระบวนการทำงานตั้งแต่เริ่มต้นของทางราชการที่ขาดการรับฟังความคิดเห็นของประชากรในพื้นที่ และนักวิชาการอย่างมากเพียงพอ ทำให้แนวคันกั้นน้ำและรูปแบบของคันกั้นน้ำไม่เป็นทางเลือกที่ดีที่สุด และไม่สอดคล้องกับความต้องการของประชาชนในพื้นที่ ก่อให้เกิดผลกระทบต่าง ๆ เป็น 2 ส่วน คือ ผลกระทบต่อที่อยู่อาศัย และผลกระทบ ต่อชุมชนและเมือง ในส่วนของผลกระทบต่อที่อยู่อาศัยนั้นมีผลให้ต้องมีการรื้อถอน ปรับปรุงและซ่อมแซมแบบที่อยู่อาศัย อันเนื่องมาจากการก่อสร้างคันกั้นน้ำทั้งทางตรงและทางอ้อม สำหรับส่วนของชุมชนและเมืองนั้น อาจทำให้เกิดความขัดแย้งขึ้นในชุมชนระหว่างผู้ที่อยู่ด้านหน้าและด้านหลังแนวคันกั้นน้ำ รวมถึงการทำให้ทัศนียภาพของชุมชนและที่อยู่อาศัยริมแม่น้ำเปลี่ยนแปลงไป แนวทางการแก้ปัญหานั้น ผู้วิจัยเสนอแนะให้เพิ่มขั้นตอนการประชาสัมพันธ์ และการทำประชาพิจารณ์ในช่วงเวลา การเตรียมการออกแบบและก่อสร้าง เพื่อให้รายละเอียดของโครงการได้ผ่านการรับรู้ของชาวชุมชนโดยตลอด ซึ่งจะเป็นประโยชน์ อย่างยิ่งในการดำเนินโครงการอย่างมีประสิทธิภาพ และตรงตามความต้องการของชาวชุมชนในพื้นที่ เป็นประโยชน์สูงสุดต่อส่วนรวม และการกำหนดรูปแบบการก่อสร้างควรมีการคำนึงถึงภาพลักษณ์โดยรวมของที่อยู่อาศัยริมแม่น้ำชุมชน และเมืองตามความเหมาะสมกับสภาพพื้นที่ และวัฒนธรรมการดำรงชีวิตริมแม่น้ำ การควบคุมการให้ที่ดินริมแม่น้ำ และการควบคุมการก่อสร้างอาคารริมแม่น้ำ ก็เป็นอีกส่วนหนึ่งซึ่งจะช่วยให้ปัญหาหลาย ๆ ส่วนได้รับการแก้ไขอย่างถูกวิธี นอกจากนั้นการแก้ปัญหาควรจะมีแผนงานที่ชัดเจนและต่อเนื่อง มีการวางแผนการพัฒนาอย่างเป็นระบบ ตามลำดับความสำคัญก่อนหลัง เพื่อให้ได้อรรถประโยชน์สูงสุด และลดความสูญเสียที่อาจเกิดขึ้นในทุก ๆ ขั้นตอนของการดำเนินงาน