อัตราการใช้ออกซิเจนของจุลชีพในตะกอน เพื่อเป็นเครื่องชี้บอกภาวะมลพิษ

Abstract

งานวิจัยเรื่องนี้ได้ตรวจวัดอัตราการใช้ออกซิเจนของจุลชีพในดินตะกอน เพื่อศึกษาความเป็นไปได้ในการใช้เป็นเครื่องชี้บอกภาวะมลพิษอันเนื่องมาจากการปนเปื้อนของสารอินทรีย์ในแหล่งน้ำ โดยศึกษาปัจจัยคุณภาพ น้ำและคุณภาพดินตะกอนที่เกี่ยวข้องเพื่อให้ทราบสภาพที่แท้จริงประกอบกัน และเปรียบเทียบความสัมพันธ์กับอัตราการใช้ออกซิเจนของจุลชีพในดินตะกอน ได้เลือกเก็บตัวอย่างบริเวณชายฝั่งทะเลตะวันออกของอ่าวไทย จำนวน 10 สถานี ตลอดระยะเวลา 1 รอบปี ตั้งแต่เดือนสิงหาคม 2537 ถึงเดือนมิถุนายน 2538 ผลการศึกษาพบว่า ค่าอัตราการใช้ออกซิเจนของจุลชีพในดินตะกอน ของสถานีต่าง ๆ อยู่ในช่วง 0.0389-0.1418 มิลลิกรัม ออกซิเจน/กรัม น้ำหนักเปียก ดินตะกอน/วัน โดยสามารถจัดเรียงตามลำดับค่าเฉลี่ยจาก มากไปหาน้อยได้ดังนี้คือ สถานีศรีราชา ชลบุรี ระยอง เกาะสีชัง บ้านเพ พัทยา แหลมฉบัง บางเสร่ บางแสน และ มาบตาพุด โดยแต่ละสถานีมีค่าอยู่ในช่วง 0.0945-0.1418, 0.1009-0.1393, 0.0850-0.1253, 0.0648-0.1333, 0.0602 -0.1039, 0.0621-0.1001, 0.0549-0.0837, 0.0511-0.0902, 0.0514-0.0766 และ 0.0389-0.0609 มิลลิกรัม ออกซิเจน/ กรัม น้ำหนักเปียก ดินตะกอน/วัน ตามลำดับ และการวิเคราะห์ความแปรปรวนทางสถิติ พบว่า ค่าที่ได้มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญยิ่งทางสถิติ (p<0.01) ระหว่างสถานีเก็บตัวอย่าง แต่ไม่มีความแตกต่าง (p>0.05) ในแต่ละช่วงเดือนที่เก็บตัวอย่าง การศึกษาความสัมพันธ์ของอัตราการใช้ออกซิเจนของจุลชีพในดินตะกอน กับปัจจัยคุณภาพน้ำและคุณภาพดินตะกอนที่เกี่ยวข้อง พบว่า อัตราการใช้ออกซิเจนของจุลชีพในดินตะกอน มีความสัมพันธ์โดยตรงกับค่า บีโอดีและปริมาณซัลไฟด์ในน้ำ รวมถึงปริมาณสารอินทรีย์ และปริมาณแบคทีเรียในตะกอน โดยสัมพันธ์ในทางกลับกันกับปริมาณออกซิเจนที่ละลายในน้ำและความเป็นกรด-ด่างของน้ำ แต่ไม่มีความสัมพันธ์กับขนาดดินตะกอน และความเค็มของน้ำ จากลักษณะดังกล่าวทำให้สามารถตัดสินใจได้ว่า มีความเป็นไปได้มากในที่จะใช้อัตราการใช้ออกซิเจนของจุลชีพในดินตะกอนเป็นเครื่องชี้บอกภาวะมลพิษของแหล่งน้ำอันเนื่องมาจากการปนเปื้อนของสาร อินทรีย์ โดยบริเวณที่มีค่าสูงแสดงถึงมีการปนเปื้อนของสารมลพิษมาก และเกิดการย่อยสลายของสารอินทรีย์โดยจุลชีพต่าง ๆ สูง มีโอกาสเกิดมลพิษทางน้ำที่รุนแรงกว่าบริเวณที่มีค่าตํ่า