ปัจจัยที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงการตั้งถิ่นฐานย่านบางลำภู

Abstract

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาวิวัฒนาการ และรูปแบบการตั้งถิ่นฐาน ตลอดจนปัจจัยที่มีผลต่อรูปแบบการตั้งถิ่นฐานของชุมชนย่านบางลำภู รวมทั้งเสนอแนะบทบาท และรูปแบบการตั้งถิ่นฐานที่เหมาะสมสำหรับย่านบางลำภูในอนาคต วิธีการศึกษาใช้การวิจัยเชิงประวัติศาสตร์ (Historical research) การสังเกตการณ์ (Observation) และสัมภาษณ์ (Interview) แบบวิธีสืบประวัติ (Oral History) ขอบเขตพื้นที่ศึกษา คือ แขวงชนะสงคราม และแขวงตลาดยอด เขตพระนคร จากการศึกษาวิวัฒนาการของการตั้งถิ่นฐาน และปัจจัยที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงการตั้งถิ่นฐานบริเวณย่านบางลำภู พบว่าเดิมลักษณะของชุมชนมีความผูกพันและเกี่ยวข้องกับแม่น้ำลำคลอง ทั้งในเรื่องของการตั้งถิ่นฐาน การอุปโภคบริโภค ตลอดจนการเดินทาง ซึ่งแสดงถึงวิถีชีวิตที่เรียบง่าย และเป็นเอกลักษณ์เฉพาะท้องถิ่น ต่อมาพื้นที่ได้รับอิทธิพลต่างๆ จากการพัฒนา เช่น การคมนาคม ซึ่งส่งผลต่อลักษณะการใช้ที่ดิน รูปแบบการตั้งถิ่นฐาน การขยายตัวของพื้นที่ และอิทธิพลจากนโยบายและการวางแผนของภาครัฐ ซึ่งส่งผลต่อการย้ายถิ่นฐานของประชากร ระบบสาธารณูปโภค สาธารณูปการ การใช้ที่ดิน และสิ่งอำนวยความสะดวกต่างๆ ผลการศึกษา พบว่า บทบาทของบางลำภูเปลี่ยนแปลงจากพื้นที่สำหรับอยู่อาศัย ที่มีตลาดเป็นศูนย์กลาง การเติบโตของเมืองมี วัง และวัดเป็นแกนนำ ในอดีต มาเป็นพื้นที่พาณิชยกรรมที่สำคัญ และแหล่งที่พักนักท่องเที่ยวในปัจจุบัน โดยปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อรูปแบบการตั้งถิ่นฐาน ได้แก่ 1) อิทธิพลจากสังคม เศรษฐกิจ และการเมือง 2) อิทธิพลจากธรรมชาติของสิ่งแวดล้อมทางกายภาพ 3) อิทธิพลจากเทคโนโลยี เช่น ระบบการขนส่ง ระบบถนน และสิ่งปลูกสร้าง 4) อิทธิพลจากอดีต เช่น ลักษณะการตั้งถิ่นฐานแต่ดั้งเดิม วัฒนธรรม ศาสนา ความเชื่อ ค่านิยม และวิถีชีวิต ข้อเสนอแนะจากการศึกษา ประกอบด้วย 1) บทบาท ที่เหมาะสมในอนาคตของบางลำภู คือ เป็นศูนย์รวมกิจกรรมของประชาชน ย่านที่พักอาศัยกิจกรรมเพื่อการท่องเที่ยว และกิจกรรมย่านการค้า 2) รูปแบบการตั้งถิ่นฐานที่เหมาะสมสำหรับชุมชนย่านบางลำภู คือ เป็นอาคารที่มีความสูงน้อยที่ยังคงเอกลักษณ์ของอาคารดั้งเดิมไว้ โดยมีมาตรการควบคุมพื้นที่ในด้านการใช้ที่ดิน รูปแบบอาคาร และความหนาแน่นของการพัฒนา