ชีววิทยาประมงของหมึกกล้วย Loligo duvauceli d'Orbigny บริเวณอ่าวไทยตอนล่าง

Abstract

ศึกษาชีววิทยาประมงของหมึกกล้วย Loligo duvauceli บริเวณอ่าวไทยตอนล่าง ซึ่งครอบคลุมพื้นที่ประมงของจังหวัดนครศรีธรรมราช จังหวัดสงขลา จังหวัดปัตตานี และจังหวัดนราธิวาส โดยการเก็บตัวอย่าง 2 ส่วน ส่วนแรก เป็นการสุ่มข้อมูลจากท่าขึ้นปลาที่สำคัญ ที่สุ่มเก็บตัวอย่างจากเรือที่ใช้เครื่องมืออวนลากแผ่นตะเฆ่ขนาดกลาง (ความยาวเรือ 14-18 เมตร) โดยนักวิชาการประมงทะเลระหว่างเดือนมกราคม พ.ศ. 2537 ถึงเดือนธันวาคม พ.ศ. 2538 และส่วนที่ 2 เป็นการเก็บข้อมูลความดกของไข่หมึกกล้วย โดยการสุ่มตัวอย่าง ณ ท่าขึ้นปลาจังหวัดสงขลา จากเรือที่ใช้เครื่องมืออวนลากแผ่นตะเฆ่ขนาดกลาง ระหว่างเดือนมกราคมถึงเดือนมีนาคม และเดือนกรกฎาคมถึงเดือนกันยายน พ.ศ. 2540 ซึ่งเป็นช่วงที่หมึกมีการวางไข่สูง จากข้อมูลทั้ง 2 ส่วน นำมาศึกษาชีววิทยาประมงของหมึกกล้วย เพื่อประเมินสถานการณ์การประมงในปัจจุบัน ผลการศึกษาพบว่า ความยาวสูงสุดเฉลี่ยที่หมึกกล้วยสามารถเติบโตได้ (L) เท่ากับ 24.9 และ 23.3 ซม. โดยมีค่าสัมประสิทธิ์การเติบโต (K) เท่ากับ 1.4 และ 1.6 ต่อปี ในเพศผู้และเพศเมียตามลำดับ อายุของหมึกกล้วยเมื่อมีความยาวแมนเทิลเท่ากับศูนย์ (t0) เท่ากับ -0.004 ปี ทั้ง 2 เพศ สัมประสิทธิ์การตายรวม (Z) ของหมึกเพศผู้และเพศเมียเท่ากับ 3.97 และ 8.70 ต่อปี โดยแยกเป็นสัมประสิทธิ์การตายเนื่องจากธรรมชาติ (M) เท่ากับ 1.42 และ 1.58 ต่อปี และสัมประสิทธิ์การตายเนื่องจากการประมง (F) เท่ากับ 2.55 และ 7.12 ต่อปี อัตราการใช้ประโยชน์ (F/Z) ในเพศผู้และเพศเมียเท่ากับ 0.64 และ 0.82 ปัจจุบันมีการทำประมงหมึกเพศผู้และเพศเมียเกินกำลังการผลิต (overfishing) เมื่อใช้ผลผลิตสูงสุดถาวร (MSY) เป็นจุดอ้างอิงอยู่ 32% และ 70% ตามลำดับ อย่างไรก็ตามเมื่อลด F/Z จากระดับปัจจุบันเป็น 0.5 พบว่า ยังคงเกิดการประมงที่เกินกำลังผลิตอยู่ 27% และ 55% ในหมึกเพศผู้และเพศเมียตามลำดับ เมื่อพิจารณารวมทั้ง 2 เพศ พบว่ามีการประมงที่เกินกำลังผลิตอยู่ถึง 50% และ 40% เมื่อเปรียบเทียบ F/Z ในระดับปัจจุบันและ F/Z ที่เท่ากับ 0.5 ตามลำดับ และสามารถอธิบายสัดส่วนหมึกเพศเมียวัยเจริญพันธุ์ต่อหมึกเพศเมียทั้งหมดที่จำแนกตามความยาว (PL) โดยใช้ Johnson Schumacher function และ logistic curve ได้ค่าความยาวแมนเทิลเฉลี่ยที่เริ่มสืบพันธุ์ (L50) เท่ากับ 8.46 และ 8.47 ซม. ตามลำดับ ความสัมพันธ์ระหว่างความดกของไข่ (F) กับความยางแมนเทิล (L) สามารถอธิบายโดยใช้ power function และพบปริมาณความดกของไข่มากในเดือนมีนาคมถึงเมษายน และเดือนตุลาคม จากการที่ทรัพยากรหมึกกล้วยชนิดนี้มีการทำประมงเกินผลผลิตสูงสุดถาวร (MSY) ถึง 50% ในสถานการณ์การประมงในปัจจุบัน และจากการศึกษาสัดส่วนหมึกวัยเจริญพันธุ์เพศเมียต่อหมึกกล้วยเพศเมียทั้งหมดพบว่า L50 มีค่าประมาณ 9 ซม. ดังนั้นเพื่อให้โอกาสหมึกกล้วยในการสืบพันธุ์ จึงควรกำหนดขนาดความยาวแรกจับให้มีขนาดใหญ่กว่า 9 ซม. โดยการเปลี่ยนขนาดตาอวนให้มีขนาด 3.5 ซม. แทนตาอวนขนาด 2.5 ซม. และถ้ายังกำหนดให้มีอัตราการใช้ประโยชน์เท่ากับที่ใช้ในปัจจุบัน จะทำให้ MSY ที่ได้สูงขึ้น โดยต้องลดการลงแรงแระมงลง 10% และถ้าต้องการทำประมงที่ระดับผลผลิตสูงสุดเชิงเศรษฐศาสตร์ (MSE) จะต้องลดการลงแรงประมงอีก 45%