การยกเลิกและเพิกถอนนิติกรรมทางปกครอง

Abstract

ศึกษาสภาพปัญหาเกี่ยวกับการยกเลิกและเพิกถอนนิติกรรมทางปกครอง โดยแยกพิจารณาระหว่างการยกเลิกเพิกถอนนิติกรรมทางปกครองโดยฝ่ายปกครอง และการยกเลิกเพิกถอนนิติกรรมทางปกครองโดยศาล โดยมุ่งศึกษาถึงหลักเกณฑ์และผลในการยกเลิกเพิกถอนนิติกรรมทางปกครองดังกล่าว ผลการวิจัยพบว่า ก่อนการบังคับใช้พระราชบัญญัติวิธีปฏิบัติราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 การยกเลิกเพิกถอนนิติกรรมทางปกครองส่วนใหญ่เป็นมาตรการหนึ่งที่กฎหมายให้อำนาจฝ่ายปกครองใช้เพื่อควบคุมให้ผู้รับนิติกรรมทางปกครองปฏิบัติตามกฎหมาย แม้จะมีกฎหมายบางฉบับที่ให้มีการยกเลิกเพิกถอนนิติกรรมทางปกครอง เพื่อรักษาไว้ซึ่งหลักความชอบด้วยกฎหมายของนิติกรรมทางปกครอง หรือเพื่อความผาสุกของประชาชนแต่ก็ไม่ปรากฏชัดเจนว่าฝ่ายปกครองมีหลักเกณฑ์ใดในการยกเลิกเพิกถอนนิติกรรมทางปกครองดังกล่าว และผู้รับนิติกรรมทางปกครองที่ได้รับความเสียหายจะได้รับการคุ้มครองอย่างไร จึงทำให้การรักษาไว้ซึ่งหลักความชอบด้วยกฎหมายของนิติกรรมทางปกครอง โดยคำนึงถึงหลักความมั่นคงแห่งสิทธิ และหลักการคุ้มครองความเชื่อถือไว้วางใจที่ผู้รับนิติกรรมทางปกครองมีต่อนิติกรรมทางปกครองว่าชอบด้วยกฎหมาย มีความบกพร่องอยู่ ต่อเมื่อมีการประกาศใช้พระราชบัญญัติวิธีปฏิบัติราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 จึงมีการบัญญัติหลักเกณฑ์ในการยกเลิกเพิกถอนนิติกรรมทางปกครองไว้ โดยคำนึงถึงหลักกฎหมายดังกล่าวข้างต้น ในส่วนของการยกเลิกเพิกถอนนิติกรรมทางปกครองโดยศาลยุติธรรมนั้น พบว่า ด้วยเหตุที่ประเทศไทยยังไม่มีการจัดตั้งศาลปกครองและกฎหมายวิธีพิจารณาคดีปกครอง ศาลยุติธรรมจึงเป็นศาลที่มีอำนาจในการพิจารณาคดีฟ้องขอให้ยกเลิกเพิกถอนนิติกรรมทางปกครอง และศาลถือว่าคดีฟ้องขอให้ยกเลิกเพิกถอนนิติกรรมทางปกครองส่วนใหญ่มาจากฐานละเมิด ในการพิจารณาคดีจึงได้นำประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งมาใช้บังคับ ซึ่งโดยลักษณะของคดีละเมิดนั้นมุ่งที่การชดใช้เยียวยาความเสียหาย ในขณะที่คดีฟ้องขอให้ยกเลิกเพิกถอนนิติกรรมทางปกครองนั้นมุ่งที่จะให้ศาลตรวจสอบความชอบด้วยกฎหมายของนิติกรรมทางปกครอง จึงทำให้ศาลยุติธรรมไม่อาจทำหน้าที่ในการตรวจสอบความชอบด้วยกฎหมายของนิติกรรมทางปกครองได้อย่างเต็มที่ และจากการศึกษาการฟ้องคดีขอให้ยกเลิกเพิกถอนนิติกรรมทางปกครองในประเทศฝรั่งเศสและเยอรมัน ทำให้เห็นว่าหากประเทศไทยมีการจัดตั้งศาลปกครองและกฎหมายวิธีพิจารณาคดีปกครอง ซึ่งจะมีกระบวนการพิจารณาคดีฟ้องขอให้ยกเลิกเพิกถอนนิติกรรมทางปกครองโดยเฉพาะ ก็จะทำให้ศาลปกครองทำหน้าที่ในการรักษาตรวจสอบความชอบด้วยกฎหมายของนิติกรรมทางปกครองได้อย่างสมบูรณ์