วัจนกรรมการขอโทษในภาษาไทย

Abstract

ศึกษากลวิธีแสดงวัจนกรรมการขอโทษในภาษาไทย และความสัมพันธ์ระหว่างกลวิธีดังกล่าวกับน้ำหนักความผิด ข้อมูลที่ใช้ในการวิเคราะห์ได้มาจาก การตอบแบบสอบถามชนิดเติมเต็มบทสนทนา (DCT) ของกลุ่มตัวอย่างคนไทยหลากหลายอาชีพที่อยู่ในสังคมไทย จำนวนทั้งสิ้น 50 คน ผลการวิจัยพบว่ากลวิธีแสดงวัจนกรรมการขอโทษในภาษาไทยแบ่งเป็น 5 กลวิธีใหญ่ๆ ได้แก่ การกล่าวคำแสดงเจตนาในการขอโทษ การยอมรับผิด การกล่าวแก้ตัว การเสนอชดใช้ และการพยายามทำให้ผู้ฟังรู้สึกพอใจ โดยการกล่าวคำแสดงเจตนาในการขอโทษเป็นกลวิธีที่ผู้พูดนิยมใช้มากที่สุด ส่วนกลวิธีการกล่าวแก้ตัวโดยเฉพาะอย่างยิ่งการตำหนิผู้อื่น พบการใช้น้อยที่สุด การแสดงวัจนกรรมการขอโทษเช่นนี้ สะท้อนให้เห็นลักษณะที่สำคัญของวัฒนธรรมไทยว่า ให้ความสำคัญกับความรู้สึกของผู้ฟังมากกว่าการคำนึงถึงหน้าของผู้พูด ผู้วิจัยพบว่าเมื่อกระทำผิดในทุกน้ำหนักความผิด ผู้พูดนิยมใช้กลวิธีที่คล้ายคลึงกันซึ่งไม่เป็นไปตามสมมติฐานที่ตั้งไว้ กล่าวคือน้ำหนักความผิดซึ่งเป็นค่าผลรวมของความสนิทสนมคุ้นเคย ระหว่างผู้พูดกับผู้ฟัง อำนาจของผู้ฟังเมื่อเทียบกับผู้พูด (ในที่นี้คือสถานภาพทางสังคมของผู้ฟังเมื่อเทียบกับผู้พูด) และอัตราการล่วงเกินของเหตุการณ์ที่เป็นความผิด ไม่มีผลต่อการแสดงวัจนกรรมการขอโทษ โดยจากผลการวิจัยพบว่าความสนิทสนมคุ้นเคยระหว่างผู้พูด ผู้ฟัง และอำนาจของผู้ฟังเมื่อเทียบกับผู้พูด มีผลต่อการแสดงวัจนกรรมการขอโทษ มากกว่าอัตราการล่วงเกินของเหตุการณ์ที่เป็นความผิด นอกจากนี้ยังพบว่าเมื่อกระทำผิดที่มีน้ำหนักความผิดมาก ผู้พูดไม่จำเป็นต้องใช้กลวิธีที่ซับซ้อนมากกว่า เมื่อกระทำผิดในสถานการณ์ที่มีน้ำหนักความผิดน้อยเสมอไป ทั้งนี้สอดคล้องกับผลการวิเคราะห์ข้อมูล ด้วยวิธีการทางสถิติที่พบว่า การแปรของกลวิธีแสดงวัจนกรรมการขอโทษ และความซับซ้อนของกลวิธีแสดงวัจนกรรมการขอโทษ ที่ผู้พูดใช้เมื่อกระทำผิดที่มีน้ำหนักความผิดแตกต่างกัน มีความต่างกันอย่างไม่มีนัยสำคัญทางสถิติ