ผลกระทบของการเพิ่มปริมาณอินทรีย์สารจากน้ำทิ้งในนากุ้งที่มีต่อสัตว์หน้าดิน บริเวณปากแม่น้ำจันทบุรี

Abstract

การศึกษาผลกระทบของการเพิ่มปริมาณอินทรีย์สารจากน้ำทิ้งในนากุ้งที่มีต่อสัตว์หน้าดินในบริเวณปากแม่น้ำจันทบุรีได้ดำเนินการในช่วงเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2541 ถึงเดือนกันยายน พ.ศ. 2542 โดยทำการเก็บตัวอย่างสัตว์หน้าดิน คุณสมบัติดินตะกอนและคุณภาพน้ำทุก 2 เดือน ในจำนวนสถานีทั้งสิ้น 10 สถานี จากการศึกษาคุณสมบัติของดินตะกอนและคุณภาพน้ำบริเวณปากแม่น้ำจันทบุรีแสดงว่าบริเวณนี้ได้รับผลกระทบจากการเลี้ยงกุ้งโดยมีการสะสมปริมาณอินทรีย์วัตถุและปริมาณสารอาหารในดินตะกอนสูงมากและดินตะกอนมีความเป็นกรดสูง คุณภาพน้ำบริเวณปากแม่น้ำจันทบุรียังอยู่ในเกณฑ์ปกติยกเว้นในช่วงที่มีการเลี้ยงกุ้งที่พบว่าคุณภาพน้ำต่ำลงโดยเฉพาะปริมาณความต้องการออกซิเจนทางชีวเคมี ปริมาณแอมโมเนียและปริมาณฟอสเฟตในน้ำจะสูงขึ้น ชนิดของสัตว์หน้าดินที่พบบริเวณปากแม่น้ำจันทบุรีพบทั้งหมด 41 ชนิด โดยมีไส้เดือนทะเลเป็นสัตว์หน้าดินกลุ่มเด่น ชนิดของสัตว์หน้าดินแตกต่างกันไปตามสภาพพื้นที่และคุณสมบัติของดินตะกอนและคุณภาพน้ำ ความหนาแน่นของสัตว์หน้าดินในบริเวณปากแม่น้ำจันทบุรีพบว่ามีช่วงกว้างมากตั้งแต่ 31.99-4,200.10 ตัวต่อตารางเมตร โดยไส้เดือนทะเลเป็นกลุ่มสัตว์หน้าดินที่มีความหนาแน่นมากที่สุดถึงร้อยละ 63.38-95.54 ส่วนมวลชีวภาพของสัตว์หน้าดินมีความแตกต่างกันมากเช่นกันในช่วงระหว่าง 0.03-425.69 กรัมต่อตารางเมตร ความหนาแน่นและมวลชีวภาพของสัตว์หน้าดินพบมีค่าสูงสุดบริเวณต้นแม่น้ำที่มีการเลี้ยงกุ้งเพียงเล็กน้อย ความหนาแน่นและมวลชีวภาพของสัตว์หน้าดินมีความแตกต่างกันตามฤดูกาลโดยฤดูฝนซึ่งเป็นช่วงที่มีการเลี้ยงกุ้งพบสัตว์หน้าดินมีความหนาแน่นมากกว่าฤดูแล้ง ในขณะที่มวลชีวภาพของสัตว์หน้าดินในฤดูแล้งมีค่าสูงกว่าในฤดูฝนเนื่องจากพบกลุ่มหอยที่มีมวลชีวภาพสูง ปัจจัยแวดล้อมในบริเวณปากแม่น้ำจันทบุรีที่มีผลต่อสัตว์หน้าดินโดยเฉพาะไส้เดือนทะเลคือความเค็มของน้ำ ปริมาณอินทรีย์คาร์บอนปริมาณอินทรีย์ไนโตรเจนของดินตะกอน ปริมาณแอมโมเนียของดินตะกอน ปริมาณฟอสฟอรัสที่เป็นประโยชน์ในดินตะกอน ไส้เดือนทะเลชนิด Nereis sp. และชนิด Parheteromastus sp. เป็นตัวบ่งชี้ในสภาพน้ำที่มีความเค็มต่ำและดินตะกอนที่มีปริมาณอินทรีย์สารโดยเฉพาะปริมาณอินทรีย์คาร์บอน สารปริกอบไนโตรเจนและฟอสฟอรัสที่เป็นประโยชน์ในดินตะกอนสูง