การเมืองของขบวนการชาวบ้านด้านสิ่งแวดล้อมในสังคมไทย

Abstract

ศึกษาว่า ประการแรก เหตุใดจึงเกิดการกระทำรวมหมู่ของชาวบ้าน ในลักษณะของขบวนการชาวบ้านด้านสิ่งแวดล้อม และประการที่สอง จุดหมายและวิธีการเมืองเป็นอย่างไร โดยเลือกศึกษาเฉพาะกรณีคือ "สมัชชาคนจน" ในช่วงปี พ.ศ. 2539-40 ผลการศึกษาพบว่า นโยบายและโครงการพัฒนาของรัฐที่ส่งผลกระทบเป็นลบ ต่อสภาพการดำรงชีวิตของชาวบ้าน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในท้องถิ่นชนบทเป็นเงื่อนไขจำเป็น ส่วนเงื่อนไขเพียงพอมีด้านการพัฒนาองค์กร และโครงสร้างโอกาสทางสังคมและการเมือง ในด้านการพัฒนาองค์กรประกอบด้วย องค์กรที่อิสระจากรัฐและพรรคการเมือง ความสามารถในการระดมทรัพยากรและระดมผู้เข้าร่วมการเคลื่อนไหว ภาวะผู้นำรวมหมู่ การหนุนเสริมอย่างต่อเนื่องโดยองค์กรพัฒนาเอกชน (NGO) การจัดการชุมนุมเรียกร้องที่มีประสิทธิภาพ การสร้างกระบวนการเรียนรู้ภายในที่ได้ผล ซึ่งแปรความเดือดร้อนเป็นการกระทำรวมหมู่ได้ การพัฒนาองค์กรเช่นนี้เกิดขึ้นได้ในบริบทแวดล้อม ที่มีโครงสร้างโอกาสทางสังคมซึ่งการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ เป็นกระแสที่สูง และโครงสร้างโอกาสทางการเมือง ซึ่งปราศจากการควบคุมปราบปรามอย่างรุนแรง นอกจากนี้ พบว่า จุดหมายของขบวนการฯ มีลักษณะกว้างไกลกว่า การเรียกร้องให้แก้ไขความเดือดร้อนเฉพาะหน้า คือ รวมถึงการผลักดันการเปลี่ยนแปลงนโยบายและกฎหมาย ตลอดจนการมีส่วนร่วมของประชาชนในกระบวนการตัดสินใจสาธารณะ วิธีการต่อสู้ใช้การสร้างอำนาจด้วยการทำพันธมิตร กับองค์กรพัฒนาเอกชนและนักวิชาการ ตลอดจนแสวงหาความเห็นอกเห็นใจจากสาธารณชน โดยอาศัยความร่วมมือจากสื่อมวลชน ทั้งหมดส่งผลเป็นความสำเร็จระดับหนึ่งในการผลักดันให้ รัฐบาลตอบสนองจุดหมายของขบวนการฯ