ผลกระทบของตลาดน้ำตลิ่งชันต่อชุมชนริมน้ำคลองชักพระ แขวงคลองชักพระ เขตตลิ่งชัน กรุงเทพมหานคร

Abstract

ศึกษาความเป็นมาของตลาดน้ำตลิ่งชันและชุมชนริมน้ำคลองชักพระ เพื่อรู้ถึงการเปลี่ยนแปลงและปัจจัยการเปลี่ยนแปลงของตลาดน้ำตลิ่งชันในช่วงจัดตั้ง พ.ศ. 2530 และช่วงปรับปรุง พ.ศ. 2541 รวมถึงศึกษาผลกระทบของตลาดน้ำตลิ่งชันต่อชุมชนริมน้ำคลองชักพระ วิธีการศึกษาเป็นการศึกษาทั้งในเชิงคุณภาพและเชิงปริมาณ โดยใช้การวิจัยเชิงเอกสารและใช้แบบสัมภาษณ์แบบมีโครงสร้าง สัมภาษณ์ประชาชนริมน้ำจากกลุ่มตัวอย่าง 100 ราย และผู้ค้าจำนวน 7 ราย และการสัมภาษณ์เชิงลึกประกอบด้วยประธานประชาคมตลาดน้ำตลิ่งชัน ผู้ประกอบการค้า ผู้นำชุมชน นักท่องเที่ยว และเจ้าหน้าที่สำนักงานเขต ผลการศึกษามีดังนี้ จากการศึกษาพบว่า ตลาดน้ำตลิ่งชันมีมานานแล้วตั้งแต่ตั้งถิ่นฐานชาวสวนย่านตลิ่งชัน จึงเป็นตลาดน้ำแบบธรรมชาติโดยแท้จริง ต่อมาเกิดน้ำท่วม มีการตัดถนนเพื่อขยายตัวของเมือง ทำให้ตลาดเลิกไป ต่อมาในปี 2530 เขตตลิ่งชันได้จัดตั้งตลาดน้ำขึ้นมาใหม่เป็นรูปแบบตลาดนัดสินค้าการเกษตร และมีนักท่องเที่ยวเริ่มเข้ามาเที่ยวคลองชักพระมากขึ้น ในช่วงปี 2534-2535 เมื่อเกิดปัญหาทางด้านเศรษฐกิจเนื่องจากภาวะสงครามอ่าวเปอร์เซีย และเหตุการณ์พฤษภาทมิฬ และนโยบายของผู้บริหารเขตที่ไม่มีนโยบายการปรับปรุงตลาดน้ำ ทำให้มีนักท่องเที่ยวน้อยลงส่งผลให้ตลาดน้ำทรุดโทรงลง ต่อมาในปี 2541 มีการปรับปรุงตลาดน้ำขึ้นมาใหม่และมีการจัดตั้งกลุ่มประชาคมเกิดขึ้น โดยเป็นการจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชน เปิดโอกาสให้คนในท้องถิ่นได้มาค้าขายที่ตลาดน้ำ มีกิจกรรมตลิ่งชันทัวร์ จึงทำให้ตลาดน้ำได้รับการพัฒนาไปอย่างรวดเร็วจนถึงปัจจุบัน ผลกระทบของตลาดน้ำตลิ่งชันต่อชุมชนริมน้ำคลองชักพระ จากการศึกษาพบว่ามีทั้งผลกระทบทางบวกและทางลบโดยแบ่งเป็นสามด้านคือ ด้านกายภาพ เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรม ด้านกายภาพพบว่า ผลทางบวกหรือผลดีคือทำให้ประชาชนได้รับบริการพื้นฐานจากรัฐที่สำคัญได้แก่ การปรับปรุงถนนที่เข้ามาตลาดน้ำคือถนนฉิมพลี และถนนชักพระ ด้านเศรษฐกิจพบว่าเป็นการสร้างรายได้ให้กับคนในท้องถิ่น และมีสินค้าให้เลือกหลากหลาย ด้านสังคมและวัฒนธรรมพบว่าส่งเสริมให้มีการจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชน ส่งเสริมด้านศิลปวัฒนธรรมและประเพณีของท้องถิ่น เช่น ประเพณีชักพระช่วงเดือนพฤศจิกายน เทศกาลกระท้อนห่อที่จัดขึ้นประมาณเดือนมิถุนายน-กรกฎาคม เป็นต้น ส่วนผลทางลบหรือผลเสีย ด้านกายภาพพบว่าเสียงของเรือท่องเที่ยวที่วิ่งเร็วทำให้รบกวนชาวบ้านจนเกิดความรำคาญ และพฤติกรรมของผู้ประกอบการค้าและนักท่องเที่ยวบางคนที่ทิ้งขยะลงในบริเวณตลาดน้ำตลิ่งชันรวมถึงในคลองชักพระด้วย ทำให้ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม อย่างไรก็ตามในเรื่องสินค้ามีราคาแพงขึ้น มีการเอาเปรียบนักท่องเที่ยว การย้ายถิ่น ความเสื่อมของวัฒนธรรม ปัญหาอาชญากรรม ปัญหายาเสพติด พบว่าเกิดขึ้นน้อยมากกับชุมชนริมน้ำคลองชักพระ แนวทางการลดผลกระทบทางลบในเรื่องเสียงเรือยนต์ควรให้ทางกรมเจ้าท่าเข้ามาดูแลอย่างต่อเนื่องและจริงจังเพื่อให้มีการปฏิบัติตามกฎหมาย ส่วนเรื่องคุณภาพน้ำ แม้จะได้รับการระบุจากชุมชนว่ามีผลกระทบเล็กน้อยแต่ก็ควรมีการป้องกันตั้งแต่ต้น ควรมีการสร้างจิตสำนึกให้กับทุกๆคนในการช่วยกันรักษาสิ่งแวดล้อมรวมถึงมีมาตรการในการลงโทษผู้ที่ทิ้งขยะลงในคลองขักพระ ส่วนแนวทางการส่งเสริมผลกระทบด้านบวกให้มีความยั่งยืนต่อไปคือเรื่องของการสร้างรายได้ให้กับประชาชนในท้องถิ่น ควรที่จะให้ประชาชนในท้องถิ่นได้รับสิทธิประโยชน์เพื่อให้ทุกครอบครัวได้มีโอกาสมีส่วนร่วมในการค้าขายในตลาดน้ำแห่งนี้โดยเท่าเทียมกัน โดยกำหนดให้ประชาชนมาค้าขายเพียงครอบครัวละหนึ่งคนเท่านั้น