การศึกษาคติชนในประเทศญี่ปุ่นสมัยเอโดะถึงสงครามโลกครั้งที่สอง

Abstract

ความสนใจทางด้านคติชนในประเทศญี่ปุ่นเริ่มขึ้นตั้งแต่ปลายศตวรรษที่ 18 หรือ ปลายสมัยเอโดะ ศูนย์กลางของการศึกษาส่วนใหญ่ได้แก่นักปราชญ์แห่งกลุ่ม “โคะกุงะกุ” (กลุ่มศึกษาวัฒนธรรมญี่ปุ่นโบราณ) เช่น โมะโตะโอะริ โนะรินะงะ ฮิระตะ อะท์ซุตะเนะ เป็นต้น ความตื่นตัวในการอนุรักษ์ข้อมูลคติชนลดลงเมื่อเข้าสู่สมัยเมจิ เนื่องจากอิทธิพลของแนวคิดปรับปรุงประเทศแบบตะวันตก อย่างไรก็ดี วิทยาการใหม่ๆ ที่เข้ามาในญี่ปุ่นในช่วงดังกล่าว โดยเฉพาะอย่างยิ่งมานุษยวิทยาก็ได้กระตุ้นความสนใจและวางรากฐาน การศึกษาวัฒนธรรม จนกระทั่งเกิดนักวิชาการคนสำคัญ ได้แก่ ยะนะงิตะ คุนิโอะ ผู้วางรากฐานการศึกษาคติชนอย่างเป็นระบบให้แก่ญี่ปุ่น ยะนะงิตะให้ความสำคัญกับวัฒนธรรมความเป็นอยู่ของเกษตรกรซึ่งเป็นชนกลุ่มใหญ่ของประเทศมาก เพระเขาคิดว่าจะเป็นแนวทางนำไปสู่การทำความเข้าใจแก่นแท้ของวัฒนธรรมญี่ปุ่น นอกจากนี้ จุดเด่นของแนวคิดของเขาคือ เน้นให้นำวิชาการไปใช้ในทางปฏิบัติ ขอบข่ายการศึกษาคติชนของเขาจึงมีเนื้อหาครอบคลุมในแทบทุกด้านที่เกี่ยวข้องกับวิถีชีวิต แต่ก็มีข้อเสียคือไม่มีทฤษฎีที่ชัดเจน ตลอดจนมีความคลุมเครือในการนิยามศัพท์เฉพาะ อันเป็นปัญหาใหญ่อย่างหนึ่งที่นักคติชนในปัจจุบันต้องนำมาศึกษาวิเคราะห์ต่อไป