สุขาภิบาล : การปกครองท้องที่สยาม พ.ศ. 2440-2476

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มุ่งศึกษาความเปลี่ยนแปลงของสุขาภิบาลระหว่างปี พ.ศ. 2440-2476 โดยในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ลัทธิล่าอาณานิคมเป็นภัยที่ชนชั้นปกครอง ให้ความสำคัญเป็นอย่างยิ่ง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระราชดำริเห็นความสำคัญของคติ "ศิวิไลซ์" ว่าจะเป็นวิถีทางที่นำพาสยามออกจาก "ภาระของคนผิวขาว" ด้วยเหตุนี้พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้ตั้ง "สุขาภิบาล" ขึ้น เพื่อพัฒนา "คน" กับ "เมือง" ให้เจริญควบคู่กันไป โดยอาศัยแบบแผน "การปกครองท้องที่" ซึ่งข้าราชการมีบทบาทนำเข้ามาขับเคลื่อนการดำเนินงานของสุขาภิบาล ล่วงเข้าสู่รัชกาลพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว สังคมการเมืองในสยามได้เปลี่ยนแปลงไปจากที่เคยเป็นมา ราษฎรเรียกร้องต้องการสิทธิและส่วนร่วมในการปกครองเพิ่มมากขึ้น ชนชั้นปกครองในช่วงเวลาดังกล่าวพิจารณาเห็นว่าสุขาภิบาลแต่เดิมจัดในลักษณะที่เป็นราชการ จึงไม่สอดคล้องกับความต้องการของยุคสมัย ดังนั้นจึงมีแนวความคิดที่จะจัดตั้ง Municipality ขึ้น อย่างไรก็ตาม แนวความคิดดังกล่าวได้มีการนำมาปฏิบัติใชัเป็นครั้งแรกภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองในปี พ.ศ. 2475 โดยจัดในรูป "การปกครองท้องถิ่น" ซึ่งกำหนดให้มีการจัดตั้ง "เทศบาล" เพื่อให้ราษฎรได้ปกครองตนเองอย่างแท้จริง