"เรือ" ในวรรณคดีนิราศ : มโนทัศน์กับการสร้างวรรณศิลป์

Abstract

ศึกษาการใช้ความเปรียบและสัญลักษณ์เกี่ยวกับเรือในวรรณคดีนิราศ เพื่อให้เห็นความสัมพันธ์ระหว่างมโนทัศน์ กับการสร้างวรรณศิลป์ในวรรณคดีนิราศ ผลการศึกษาวรรณคดีนิราศตั้งแต่สมัยอยุธยาตอนต้นจนถึงนิราศสมัยใหม่ (พ.ศ. 2550) ที่คัดเลือกมารวม 120 เรื่อง ซึ่งปรากฏการใช้ความเปรียบและสัญลักษณ์เรือเด่น พบว่าความเปรียบและสัญลักษณ์เกี่ยวกับเรือในวรรณคดีประเภทนิราศ ตั้งแต่สมัยอยุธยาจนถึงปัจจุบัน สื่อความหมายลึกซึ้งและกว้างขวางหลากหลายระดับ ทั้งสะท้อนให้เห็นความสัมพันธ์ระหว่างมโนทัศน์เรื่องเรือ กับการสร้างวรรณศิลป์ในวรรณคดีนิราศ อันอยู่บนพื้นฐานของวิถีชีวิตวัฒนธรรมไทยและความคิดความเชื่อทางศาสนา เรือเป็นพาหนะที่มีความสำคัญในวิถีชีวิตและสังคมไทย การเดินทางทางเรือเป็นแรงบันดาลใจในการแต่งนิราศ และเป็นวัสดุทางความคิดที่สำคัญในการสร้างวรรณศิลป์ เรือปรากฏสัมพันธ์กับขนบในวรรณคดีนิราศ ได้แก่ การยอพระเกียรติ การเดินทาง การสะท้อนความเชื่อ การเล่าตำนาน การครวญ การบันทึกประเพณี การใช้เรือเป็นสื่อรัก การชมความงาม และการบรรยายบทอัศจรรย์ ในวรรณคดีนิราศกวีนิยมใช้ความเปรียบและสัญลักษณ์เกี่ยวกับเรือ ซึ่งสอดคล้องกับจุดมุ่งหมายในการแต่งนิราศ อันแสดงความสัมพันธ์ระหว่างเรือกับคน ความรัก ชีวิต การเฉลิมพระเกียรติ และการสื่อพุทธธรรม ส่วนมโนทัศน์ที่ปรากฏให้เห็นอย่างชัดเจน ผ่านการใช้ความเปรียบและสัญลักษณ์เกี่ยวกับเรือในวรรณคดีนิราศ ได้แก่ มโนทัศน์เกี่ยวกับสถานภาพของบุคคลในสังคม ทั้งมโนทัศน์เกี่ยวกับพระมหากษัตริย์ตลอดจนบุคคลทั่วไป มโนทัศน์เกี่ยวกับชีวิตและการดำเนินชีวิต รวมทั้งมโนทัศน์เกี่ยวกับนิพพาน การดำรงอยู่ของเรือในการสืบสานและสร้างสรรค์วัฒนธรรมทางวรรณศิลป์ในวรรณคดีนิราศ ย่อมเป็นประจักษ์พยานอันแสดงให้เห็นความสัมพันธ์ ระหว่างมโนทัศน์กับการสร้างสรรค์วรรณศิลป์ในวัฒนธรรมทางวรรณศิลป์ของไทย ได้อย่างชัดเจน