การกำหนดราคาสินค้าโดยรัฐบาล : ทฤษฎี ประสบการณ์ และข้อเสนอแนะสำหรับประเทศไทย

Abstract

ประเทศแทบทุกประเทศในโลกรวมทั้งประเทศไทย กำลังประสบกับปัญหาภาวะเงินเฟ้อรุนแรง และในขณะเดียวกันก็ประสบภาวะเศรษฐกิจชะงักงันด้วย ในการกระตุ้นการขยายตัวทางเศรษฐกิจ รัฐบาลของประเทศต่างๆ ต้องระวังว่า จะไม่ทำให้ภาวะเงินเฟ้อรุนแรงขึ้นไปอีก มาตรการแก้ไขภาวะเงินเฟ้อที่สำคัญมี 3 มาตรการ คือ มาตรการทางการเงิน มาตรการทางการคลัง และมาตรการเข้าควบคุมโดยตรง แต่จากที่ภาวะเงินเฟ้อมีความรุนแรงมาก การใช้มาตรการทางการเงินและการคลังเข้าแก้ไข ก็อาจจะก่อให้เกิดปัญหาเศรษฐกิจชะงักงันและการว่างงานอย่างกว้างขวางได้ รัฐบาลจึงต้องหันไปใช้มาตรการการควบคุมราคาสินค้าโดยตรงด้วย ซึ่งในระยะยาวมักจะมีผลเสียมากกว่าผลดี วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ ได้เขียนขึ้นจากประสบการณ์ที่เกิดขึ้นจริงในประเทศไทยอันสืบเนื่องมาจากการกำหนดราคาสินค้าโดยรัฐบาล กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการกำหนดราคาสินค้ามีด้วยกันหลายฉบับ แต่การเขียนนั้นได้เน้นเฉพาะกฎหมายการกำหนดราคาสินค้าและป้องกันการผูกขาด พ.ศ. 2522 เนื่องจากรัฐบาลได้อาศัยกฎหมายฉบับนี้ในการกำหนดราคาสินค้าในปัจจุบัน นอกจากนั้น ผู้เขียนได้กล่าวถึงหลักเกณฑ์ในการกำหนดราคาสินค้าที่รัฐบาลได้กำหนดขึ้นไว้เป็นแนวทางปฏิบัติซึ่งเป็นหลักเกณฑ์ง่ายๆ แต่ในการปฏิบัตินั้นมีข้อจำกัดและมีความยุ่งยากซับซ้อน อันก่อให้เกิดความไม่มั่นใจแก่ผู้ลงทุนและยากลำบากแก่เจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้อง อนึ่ง สินค้าที่รัฐบาลเข้าไปควบคุมนั้น โดยทั่วไปถือว่าเป็นสินค้าที่มีความจำเป็นต่อการครองชีพและมีจำนวนมากมายหลากหลายประเภท ผู้เขียนจึงได้เลือกเฉพาะประเภทที่สำคัญกระทบกระเทือนภาวะเศรษฐกิจ และสามารถเป็นตัวอย่างเด่นเห็นได้ชัดขึ้นมาศึกษาเป็นกรณีตัวอย่างเพียง 3 ประเภท อันได้แก่ ปูนซีเมนต์ น้ำตาลทราย น้ำมันและผลิตภัณฑ์น้ำมันปิโตรเลียม จากการศึกษาวิจัยสินค้าแต่ละประเภทนั้น อาจกล่าวได้ว่า การกำหนดราคาสินค้าโดยรัฐบาล เพื่อหวังมิให้ผู้บริโภคส่วนใหญ่ได้รับความเดือดร้อนนั้น มีผลทำให้รัฐบาลได้รับคะแนนนิยมจากประชาชนในระยะแรกเริ่ม ส่วนในระยะยาวนั้นมีผลเสียมากมาย การตรึงราคาสินค้าโดยไม่สอดคล้องกับกลไกของราคามักก่อให้เกิดการบริโภคอย่างฟุ่มเฟือย ประเทศต้องสูญเสียเงินเป็นจำนวนมหาศาล ก่อให้เกิดความไม่เป็นธรรมในสังคมมากขึ้น และธุรกิจอุตสาหกรรมที่ถูกควบคุมจะไม่มีการขยายเพิ่มกำลังการผลิต หรือการลงทุนเพิ่มขึ้นใหม่ เนื่องจากหวั่นเกรงว่าจะประสบกับภาวะการขาดทุน ซึ่งมีผลทำให้เกิดปัญหาการขาดแคลนอันส่งผลให้เกิดตลาดมืด และเป็นการส่งเสริมให้มีระบบการผูกขาดให้เกิดขึ้นในธุรกิจโดยปริยาย อนึ่ง การควบคุมราคาสินค้าโดยรัฐบาลเป็นการแก้ไขที่ปลายเหตุ จึงเป็นปัญหาเรื้อรังจนถึงปัจจุบันประกอบกับการทำงานของรัฐบาลขาดระบบที่ดี ไม่มีการวางแผนระยะยาว ขาดการติดตามผลงาน จึงเป็นช่องทางก่อให้เกิดคอรัปชั่นขึ้นได้อย่างแพร่หลาย นอกจากนั้นการเปลี่ยนแปลงรัฐบาลบ่อยครั้ง เป็นเหตุให้นโยบายต่างๆ ไม่มีความต่อเนื่องนักธุรกิจจึงไม่อาจคาดนโยบายได้ถูกต้อง ธุรกิจที่ถูกควบคุมนั้นๆ จึงเติบโตได้ช้าหรือเกือบไม่มีความเจริญเติบโตเพิ่มขึ้นเลยก็ว่าได้ ผลเสียต่างๆ ที่เกิดขึ้นจึงตกอยู่กับผู้บริโภคในที่สุด ดังนั้นรัฐบาลควรส่งเสริมให้มีการค้าโดยเสรี จะเข้าไปควบคุมก็ต่อเมื่อเห็นว่าอาจจะเกิดวิกฤตการณ์อันร้ายแรง หรือทำเพื่อช่วยเหลือคนยากจนโดยตรงเท่านั้น ถ้ารัฐบาลมีความจำเป็นต้องควบคุมราคาโดยตรง เพราะสินค้านั้นๆ ส่งผลกระทบต่อความมั่นคงของชาติแล้ว รัฐควรมีหลักการที่ดีกว่าที่ได้กระทำอยู่ในปัจจุบันนี้ ในตอนท้ายของวิทยานิพนธ์เล่มนี้ ได้มีข้อเสนอแนะแก่รัฐบาลอันจะเป็นประโยชน์อย่างยิ่งต่อประเทศชาติโดยส่วนรวม ในขณะที่เกิดวิกฤตการณ์ทางเศรษฐกิจเช่นที่กำลังประสบอยู่ในขณะนี้