การเลือกสร้างรังและระยะการเจริญของผึ้งมิ้ม Apis florea และผึ้งม้าน Apis andreniformis ในจังหวัดกาญจนบุรี

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยการสร้างรังของผึ้งมิ้ม Apis florea และผึ้งม้าน Apis andreniformis ในจังหวัดกาญจนบุรี โดยทำการศึกษาตั้งแต่เดือนพฤษภาคม 2550 – เมษายน 2551 พบว่าในฤดูฝน ค่าเฉลี่ยเส้นผ่านศูนย์กลางกิ่งไม้ที่สร้างรังคือ 1.23 ± 0.55 ซม. (n=51) ในผึ้งมิ้มและ 0.89 ± 0.31 ซม. (n=9) ในผึ้งม้าน โดยกิ่งไม้ที่สร้างรังในผึ้งมิ้มมีขนาดใหญ่กว่าในผึ้งม้าน อย่างมีนัยสำคัญ (p=0.035) ค่าระดับของสิ่งบดบังรังผึ้งมิ้ม คือ 3.91 ± 1.85 (n=57) ด้าน ในฤดูฝน และ 4.42 ± 1.5 (n=105 ) ด้าน ในฤดูแล้ง ส่วนระดับของสิ่งบดบังรังผึ้งม้านพบว่า มีค่า 5.1 ± 0.87 ด้าน (n=10) ในฤดูฝน และ 3.81 ± 1.6 ด้าน (n=11) ในฤดูแล้ง โดยสิ่งบดบังดังกล่าวในผึ้งม้านมีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญระหว่างฤดูฝนและฤดูแล้ง (p=0.035) ในขณะที่ระดับสิ่งบดบังในผึ้งมิ้มไม่มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญ (p=0.074) ในทั้งสองฤดู ในฤดูแล้ง ระยะทางเฉลี่ยระหว่างรังกับแหล่งน้ำในผึ้งมิ้ม คือ 48.24 ± 41.79 ม. (n=105) ซึ่งสั้นกว่าอย่างมีนัยสำคัญกับในระยะทางระหว่างรังและแหล่งน้ำในผึ้งม้านซึ่งมีระยะทางเฉลี่ย 81.81 ± 65.45 ม. (n=11) (p=0.019) การวิเคราะห์ลักษณะที่เกี่ยวข้องอื่นๆ คือ พื้นที่ปกคลุมทรงพุ่ม เส้นผ่านศูนย์กลางและความสูงของต้นไม้ที่สร้างรัง ในผึ้งทั้งสองชนิดพบว่าไม่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p>0.05) ในทั้งสองฤดู การศึกษาถิ่นอาศัยนี้บ่งชี้ว่าผึ้งมิ้มและผึ้งม้านมีความซ้อนทับกันของปัจจัยในการสร้างรังบางประการ ซึ่งจะส่งผลให้เกิดการแก่งแย่งแข่งขันกันในพื้นที่ที่มีทรัพยากรการสร้างรังอย่างจำกัด จากการศึกษาระยะการเจริญของผึ้งมิ้มและผึ้งม้านในจังหวัดกาญจนบุรี ช่วงเดือนมีนาคม 2552 – เดือนกรกฏาคม 2552 โดยศึกษาตั้งแต่ระยะไข่ หนอน และดักแด้ ของผึ้งงาน ผึ้งนางพญา และผึ้งตัวผู้พบว่าระยะไข่ หนอน และดักแด้ของผึ้งงานของผึ้งมิ้มมีระยะเวลาเท่ากับ 3.02 ± 0.57, 4.07 ± 0.64 และ9.57 ± 0.5 วัน (n=100) ตามลำดับ และผึ้งม้านมีระยะเวลาเท่ากับ 2.82 ± 0.38, 3.9 ± 0.3 และ7.27 ± 0.83 วัน (n=100) ตามลำดับ สำหรับผึ้งนางพญาผึ้งมิ้มมีระยะไข่ หนอน และดักแด้ เท่ากับ 3.06 ± 0.76, 5 ± 0.67 และ7.19 ± 0.59 วัน (n=32) ตามลำดับ และผึ้งม้านเท่ากับ 2.85 ± 0.54, 4.61 ± 0.5 และ 7.38 ± 0.5 วัน (n=21) ตามลำดับ ส่วนระยะการเจริญตั้งแต่ระยะไข่ หนอน และดักแด้ของผึ้งมิ้มและผึ้งม้าน มีค่าเท่ากับ 2.99 ± 0.39,6.72 ± 0.45 และ12.73 ± 1.03 วัน (n=100) และ2.99 ± 0.5, 6.63 ± 0.49 และ12.13 ± 0.97 วัน (n=100) ตามลำดับ และพบว่าผลรวมระยะการเจริญของผึ้งตั้งแต่ระยะไข่จนถึงดักแด้ของผึ้งงานและผึ้งตัวผู้ ของผึ้งมิ้มมากกว่าผึ้งม้าน โดยการศึกษาครั้งนี้เป็นรายงานครั้งแรกในประเทศไทย