สถานะทางจริยธรรมของสัตว์ในทัศนะของพุทธศาสนาเถรวาท

Abstract

ศึกษาและวิเคราะห์สถานะทางจริยธรรมของสัตว์ในทัศนะของพุทธศาสนาเถรวาท โดยเป็นการวิจัยเชิงเอกสารจากพระไตรปิฎก อรรถกถา หนังสือและบทความที่เกี่ยวข้องกับประเด็นสถานะทางจริยธรรมของสัตว์ จากการศึกษาพบว่า สัตว์ในทัศนะของพุทธศาสนาเถรวาทเป็นสิ่งที่มีสถานะทางจริยธรรม เพราะสัตว์เป็นสิ่งที่มีคุณค่าภายในตัวเอง อันประกอบด้วย (1) คุณค่าจากความสามารถในการกระทำความดี (2) คุณค่าจากความดีที่ได้สั่งสมไว้ในอดีตชาติ และ (3) คุณค่าจากความสามารถในการมีความรู้สึกสุข ทุกข์และรักชีวิต อย่างไรก็ตาม การที่พุทธศาสนาเถรวาทยอมรับว่าสัตว์เป็นสิ่งที่มีสถานะทางจริยธรรมนั้น ทำให้พุทธศาสนาเถรวาทต้องเผชิญกับการท้าทายจากเหตุการณ์ความขัดแย้งทางจริยธรรม ในความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับสัตว์หลายเหตุการณ์ เช่น การใช้สัตว์ในพิธีบูชายัญ การอนุรักษ์พันธุ์สัตว์ การทำปศุสัตว์สำหรับไว้ฆ่ากินเนื้อ การกินเนื้อสัตว์ การใช้สัตว์ทดลองทางวิทยาศาสตร์ เป็นต้น แต่ในวิทยานิพนธ์นี้จะพิจารณาเฉพาะเรื่องการกินเนื้อสัตว์และการใช้สัตว์ทดลองทางวิทยาศาสตร์เท่านั้น จากการอภิปรายเหตุการณ์ดังกล่าวพบว่า แม้พุทธศาสนาเถรวาทจะยอมรับให้มีการกินเนื้อสัตว์และการใช้สัตว์ทดลองทางวิทยาศาสตร์ แต่การกระทำเหล่านั้นก็ยังตั้งอยู่บนพื้นฐานของการคำนึงถึงคุณค่าภายในตัวเองของสัตว์ อย่างไรก็ตาม ด้วยท่าทีของพุทธศาสนาเถรวาทที่มีต่อเหตุการณ์ดังกล่าว ทำให้เห็นว่าแม้สัตว์ในทัศนะของพุทธศาสนาเถรวาทจะเป็นสิ่งที่มีสถานะทางจริยธรรม แต่สัตว์ก็ไม่ได้มีคุณค่าภายในตัวเองเท่าเทียมกับมนุษย์