การออกแบบสารด้วยแสงในการสร้างสรรค์การแสดงโขนร่วมสมัย

Abstract

ศึกษาแนวคิดในเรื่องแสงในศิลปะการแสดงของไทย และพัฒนาการของการออกแบบสารด้วยแสงในการสร้างสรรค์ผลงาน รวมถึงการศึกษาแนวคิดและเทคนิควิธีในการออกแบบสารด้วยแสงในการแสดงโขนร่วมสมัย ตลอดจนให้เห็นการใช้แสงในการสื่อความหมายและสุนทรียภาพของการแสดง ซึ่งผู้วิจัยใช้วิธีการศึกษาจากเอกสาร รวมถึงการวิเคราะห์การแสดงโขนร่วมสมัยจำนวน 10 ชุด นอกจากนี้ยังสัมภาษณ์ผู้เชี่ยวชาญทางการละคร รวมทั้งผู้สร้างงานและนักออกแบบแสงเกี่ยวกับการออกแบบสารด้วยแสงในการแสดงโขนร่วมสมัย จำนวน 15 คน และใช้แบบสอบถามเกี่ยวกับทัศนคติของผู้ชมที่มีต่อการแสดงโขนร่วมสมัย จำนวน 86 คน ผลการวิจัยพบว่า การใช้แสงในการแสดงของไทยแบ่งออกเป็น 4 ช่วง ได้แก่ ยุคการใช้วัสดุจากธรรมชาติที่ไม่ได้ให้ความสำคัญเรื่องการใช้แสงในการแสดงมากนัก เหตุเพราะนิยมแสดงในที่โล่งแจ้ง จึงได้แสงสว่างจากดวงอาทิตย์ ส่วนการแสดงที่มีในตอนกลางคืนก็จะอาศัยแสงสว่างจากกองเพลิงที่เผาไหม้ตามธรรมชาติ ยุคการพัฒนาเทคโนโลยีไฟฟ้า ส่งผลให้อุปกรณ์การส่องสว่างได้รับการพัฒนาที่มากขึ้น ทำให้เกิดวามสะดวกในการใช้งานตลอดจนการประหยัดเวลาและค่าใช้จ่ายในการแสดง ยุครับวัฒนธรรมการแสดงจากต่างประเทศ อิทธิพลจากการแสดงละครของตะวันตก ทำให้เกิดการให้ความสำคัญเรื่องความสมจริง และการสร้างมิติในการแสดง ยุคอิทธิพลของการศึกษาการละครสมัยใหม่ ความรู้ต่างๆ ทั่วโลกเชื่อมเข้าถึงกันประกอบกับเทคโนโลยีที่มีมากมาย ทำให้มีการเปิดกว้างสำหรับการใช้แสงในการสร้างสรรค์การแสดง ผู้สร้างสรรค์การแสดงสามารถเลือกใช้ได้ตามความต้องการและความเหมาะสมของการแสดงนั้นๆ สำหรับการใช้แสงในการแสดงโขนร่วมสมัยนั้นพบว่า มีแนวคิดในการทำงานตามความต้องการนำเสนอของผู้สร้างสรรค์การแสดง เพื่อให้สอดคล้องกับบริบทของสังคมและตอบสนองรสนิยมของกลุ่มผู้ชมที่เปลี่ยนไป อีกทั้งยังพบว่าการใช้แสงมีสัมพันธลักษณ์กับการแสดงในฐานะที่เป็นอวัจนสาร และมีบทบาทที่เป็นพลวัตในการสื่อสารครั้งหนึ่งๆ คือ บางขณะในแต่ละช่วงของการแสดงแสงมีบทบาทเป็นหลักในการสื่อสาร บางขณะเป็นเพียงส่วนประกอบเสริมและบางขณะเป็นส่วนขัดแย้ง ซึ่งแนวโน้มของการใช้แสงเพื่อสื่อความหมายในการแสดงโขนร่วมสมัย ทั้งจากผู้สร้างสรรค์ผลงานและผู้ชมต่างเห็นว่ามีความสำคัญ และจะมีการพัฒนาให้สื่อความหมายทางการแสดงได้มากขึ้น