การศึกษาข้อได้เปรียบและข้อเสียเปรียบในการรับผิดชอบงานห้องสมุด ของอาจารย์วิชาบรรณารักษศาสตร์ในมหาวิทยาลัย ในประเทศไทย

Abstract

วัตถุประสงค์ของการวิจัยครั้งนี้เพื่อศึกษาข้อได้เปรียบเสียเปรียบของการที่อาจารย์แผนกวิชาบรรณารักษศาสตร์ ในมหาวิทยาลัยในประเทศไทยต้องรับผิดชอบงานห้องสมุดหรือเคยมีประสบการณ์ในงานห้องสมุดโดยพิจารณาในด้านที่เกี่ยวข้องกับการสอนเป็นสำคัญ และรวมถึงในด้านผลตอบแทนที่อาจารย์ได้รับเป็นส่วนตัวอีกด้วย ทั้งนี้ เพื่อเป็นข้อคิดในการพิจารณาปรับปรุงการบริหารงานบุคลากรของโรงเรียนบรรณารักษศาสตร์ได้โดยทั่วไป วิธีดำเนินการวิจัยใช้การค้นคว้าจากหนังสือ วารสาร สิ่งพิมพ์ต่าง ๆ เกี่ยวกับการจัดการศึกษาวิชาบรรณารักษศาสตร์ในมหาวิทยาลัยในประเทศไทย และส่งแบบสอบถามไปยังอาจารย์ประจำและอาจารย์พิเศษที่สอนในแผนกวิชาบรรณารักษศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มหาวิทยาลัยขอนแก่น มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง และมหาวิทยาลัยศรีนครินทร์วิโรฒ ประสานมิตร จำนวน 70 คน ได้รับแบบสอบถามคืน 63 ฉบับ คิดเป็นร้อยละ 90 ผลการวิจัยพบว่าอาจารย์แผนกวิชาบรรณารักษศาสตร์ทุกคนเคยมีประสบการณ์ในงานห้องสมุดทั้งสิ้น และอาจารย์สามารถนำประสบการณ์มาใช้เป็นประโยชน์ในการสอนวิชาต่าง ๆ โดยเฉลี่ยในระดับปานกลางถึงระดับมากที่สุด ในด้านอาจารย์ประจำทุกคนเคยปฏิบัติงานห้องสมุดของสถาบันที่สังกัด แต่ปัจจุบันมีอาจารย์เพียงร้อยละ 39.47 เท่านั้นที่ยังคงปฏิบัติอยู่ การที่อาจารย์ประจำใช้เวลาส่วนหนึ่งในการปฏิบัติงานในห้องสมุดของสถาบันนั้นมีข้อได้เปรียบคือ สามารถใช้ประสบการณ์จากงานห้องสมุดให้เป็นประโยชน์ต่องานสอน ได้ความรู้และประสบการณ์ในงานห้องสมุดเพิ่มขึ้น มีโอกาสใช้ห้องสมุดมากกว่าอาจารย์อื่น มีสิทธิออกความคิดเห็นเรื่องนโยบายห้องสมุด มีสิทธิได้ดับผลตอบแทนจากมหาวิทยาลัยเช่นเดียวกับที่บรรณารักษ์ได้รับ เช่น มีสิทธิขอทุนการศึกษาหรือทุนดูงานให้แก่ห้องสมุด ได้รับเงินตอบแทนเป็นอัตราที่แน่นอน มีโอกาสได้รับแต่งตั้งเป็นกรรมการหรือที่ปรึกษาห้องสมุด ได้รับการพิจารณาความดีความชอบเป็นพิเศษ ได้รับยกเว้นงานในหน้าที่ของอาจารย์โดยทั่วไปบางประการ มีโอกาสพบปะกับนักศึกษามากขึ้น ทำให้รู้ข้อบกพร่องของห้องสมุด สามารถปรับปรุงบริการได้ ส่วนข้อเสียเปรียบได้แก่อาจารย์มีเวลาเตรียมการสอนและค้นคว้าหาความรู้เวลาให้นักศึกษาและเวลาในการติดตามผลการสอนของตนเองน้อยลง ไม่มีเวลาหยุดพักระหว่างปิดภาคการศึกษา ไม่ได้รับความสนใจจากห้องสมุดเท่าที่ควร กฎเกณฑ์ในการทำงานห้องสมุดมีรายละเอียดมากเกินไป ไม่มีที่นั่งทำงานในห้องสมุดเป็นสัดส่วนของตนเอง ไม่สามารถสั่งงานเจ้าหน้าที่ห้องสมุดได้ ได้รับมอบหมายให้ทำงานที่ไม่ถนัด ไม่ได้รับความร่วมมือจากบรรณารักษ์ และเจ้าหน้าที่ห้องสมุด การจัดการศึกษาในระบบหน่วยกิตทำให้ไม่สะดวกในการช่วยงานห้องสมุด ในด้านความเห็นอาจารย์ส่วนใหญ่ร้อยละ 49.5 เห็นว่าอาจารย์ประจำแผนกวิชาบรรณารักษศาสตร์ควรใช้เวลาส่วนหนึ่งในการปฏิบัติงานห้องสมุดของสถาบันและร้อยละ 31.15 เห็นว่าควรเฉพาะกรณีที่มีชั่วโมงสอนน้อย ข้อเสนอแนะ จากการวิจัยพบว่า ประสบการณ์ในงานห้องสมุดเป็นประโยชน์ในการสอนของอาจารย์ แผนกวิชาบรรณารักษศาสตร์ มหาวิทยาลัยต่าง ๆ ควรส่งเสริมให้อาจารย์ประจำในสังกัดได้มีโอกาสศึกษาต่อ ดูงาน และฝึกงานทางบรรณารักษศาสตร์ทั้งในและต่างประเทศ และในกรณีที่อาจารย์ประจำจะใช้เวลาส่วนหนึ่งในการปฏิบัติงานห้องสมุดของสถาบัน การสร้างบรรยากาศแห่งความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างแผนกวิชาบรรณารักษศาสตร์และห้องสมุดเป็นสิ่งจำเป็นเพื่อให้เกิดความพึงพอใจในความร่วมมือของกันและกัน