การคุ้มครองบุคลิกลักษณะของตัวละคร

Abstract

แม้ตัวละครจะถือเป็นเพียงส่วนประกอบของงานวรรณกรรม แต่ตัวละครบางตัวในงานวรรณกรรมกลับถูกแยกออกมาจากงานดั้งเดิมที่ปรากฏอยู่ และถูกนำไปใช้ในการหาประโยชน์เชิงพาณิชย์รูปแบบต่าง ๆ โดยเฉพาะตัวละครที่มีบุคลิกลักษณะเด่นชัดหรือมีเอกลักษณ์เฉพาะ ด้วยเหตุนี้ ตัวละครในงานวรรณกรรมจึงกลายมาเป็นสิ่งที่มีมูลค่าทางเศรษฐกิจในโลกธุรกิจยุคปัจจุบัน ทำให้บุคคลบางกลุ่มนำตัวละครไปหาประโยชน์เชิงพาณิชย์โดยมิชอบซึ่งการกระทำดังกล่าวได้ส่งผลกระทบต่อผลประโยชน์และความชอบธรรมของผู้ประพันธ์เป็นอย่างยิ่ง วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ได้ศึกษาถึงกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการให้ความคุ้มครองบุคลิกลักษณะของตัวละครในงานวรรณกรรม ทั้งในประเทศสหรัฐอเมริกาและประเทศไทย เพื่อแสวงหารูปแบบและแนวทางที่เหมาะสมในการให้ความคุ้มครองบุคลิกลักษณะของตัวละครในงานวรรณกรรมของไทย มิให้ถูกบุคคลอื่นนำไปหาประโยชน์เชิงพาณิชย์โดยมิชอบ ทั้งนี้ ได้มีการสอบถามความคิดเห็นของผู้ประพันธ์ซึ่งถือเป็นบุคคลสำคัญที่ได้สร้างสรรค์บุคลิกลักษณะของตัวละครในงานวรรณกรรมให้เกิดขึ้นด้วย จากการศึกษาวิจัยพบว่ากฎหมายไทยในปัจจุบันสามารถให้ความคุ้มครองบุคลิกลักษณะของตัวละครในงานวรรณกรรมได้ภายใต้กฎหมายลิขสิทธิ์และประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์เรื่องละเมิด กล่าวคือ ผู้ประพันธ์มีสิทธิในการฟ้องบุคคลที่นำตัวละครของตนไปหาประโยชน์เชิงพาณิชย์โดยมิได้รับอนุญาตได้สองทาง ทางแรก อาศัยกฎหมายลิขสิทธิ์เรื่องหลักธรรมสิทธิของผู้สร้างสรรค์ตามพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537 มาตรา 18 ซึ่งต้องอยู่ในเงื่อนไขที่ว่าการนำบุคลิกลักษณะของตัวละครไปใช้นั้นได้ก่อให้เกิดความเสียหายต่อชื่อเสียงและเกียรติคุณของผู้ประพันธ์ ทางที่สอง อาศัยกฎหมายว่าด้วยละเมิดเรื่องหลักการใช้สิทธิโดยไม่สุจริตตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาตรา 421 โดยถือว่า แม้บุคคลทั่วไปต่างมีสิทธิในการสร้างสรรค์งานของตนเอง แต่การใช้สิทธิดังกล่าวต้องไม่ส่งผลกระทบหรือก่อให้เกิดความเสียหายแก่ผู้ประพันธ์ อย่างไรก็ตาม มิใช่ตัวละครในงานวรรณกรรมทุกตัวที่สมควรได้รับความคุ้มครอง แต่ตัวละครที่สมควรได้รับความคุ้มครองจะต้อง (1) ถูกบรรยายออกมาให้เห็นเด่นชัด (2) ทำให้เกิดเรื่องราวในงานวรรณกรรม (3) ได้รับการพัฒนาเป็นอย่างดี (4) มีความโดดเด่นหรือมีเอกลักษณ์เฉพาะ ด้วยเหตุนี้ ประเทศไทยจึงไม่มีความจำเป็นที่จะต้องบัญญัติกฎหมายเฉพาะเพื่อให้ความคุ้มครองตัวละครตามหลักเกณฑ์ 4 ประการข้างต้น เพราะจะก่อให้เกิดความซ้ำซ้อนกับบทกฎหมายในปัจจุบันที่สามารถนำมาปรับใช้ได้อยู่แล้ว